کتاب‏شناسى

 طب سنتى دانشمندان شیعه‏

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى ؛ ص292

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 292

پیوست: کتاب‏شناسى طب سنتى دانشمندان شیعه‏

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 293

1- آب زندگانى، فارسى، درباره عوامل افزایش نیروى جنسى، چاپ 1304 در بمبئى (یا تهران).

2- آب زندگانى، فارسى.

3- آداب النکاح، تألیف شیخ على عرب، قرن 10، ظاهرا فارسى، درباره ازدواج و رهنمودهاى پزشکى و نجومى و غیره، چاپ شده.

4- الابدال، تألیف زکریاى رازى، قرن 4، عربى، درباره داروهاى مشابه یا جانشین داروها.

5- ابدال الادویة، تألیف نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى؟، هرات.

6- الاثنا عشریه، درباره درمان وبا و طاعون.

7- اختیارات بدیعى، از حاج زین العابدین عطار، قرن 8، به نام شاهزاده خانم بدیع الجمال، فارسى، درباره داروهاى ساده و داروهاى ترکیبى.

8- الادعیة و الادویة، از شیخ على حزین، متوفى سال 1181 در بنارس هند، فارسى.

9- الادویة القلبیه، از بو على سینا، عربى، قرن 5. داروهاى مربوط به قلب.

10- الادویة القلبیه، از سید محمد باقر موسوى پزشک شاه سلیمان صفوى، قرن 11، فارسى، داروهاى مربوط به قلب.

11- الادویة المفرده، از غیاث الدین على کاشانى و داراى اجازه از امیر سید حسین مجتهد کرکى، قرن 10.

12- الادویة المفرده، از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى؟

13- الادویة المفرده، از یوسف بن محمد بن یوسف، قرن 10، فارسى، به شعر.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 294

14- الاربعون حدیثا، از محمد شریف خواتون‏آبادى، قرن 12، درباره پزشکى و همراه با شرح و بیان.

15- ارجوزه فى الطب، از محمد حسن بن زین العابدین سبزوارى، قرن 13، عربى.

16- ارجوزه فى المجربات، از بو على سینا، قرن 5، عربى، درباره احکام نجوم و دستورات پزشکى به تجربه رسیده، به شعر.

17- ارجوزه فى فضائل الرمان، از آیت اله بحر العلوم، قرن 13، عربى، درباره مزایاى انار، به شعر.

18- الارشاد، از اسماعیل بن هبة اللّه، قبل از قرن 12؟، درباره پزشکى.

19- ارشاد الاذهان الى علم الابدان، از سید مهدى طبیب حائرى (شهرستانى)، قرن 14، درباره بیمارى‏ها و درمان آنها، عربى؟

20- اساس الصحة، (بنیان تندرستى)، از محمد نصیر حسینى اصفهانى، قرن 12، عربى؟

21- الاسباب و العلامات (سبب‏ها و نشانه‏ها) از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى، درباره بیمارى‏ها، چاپ شده.

22- استقصاء العلل، از داود انطاکى، قرن 10، پزشکى، عربى.

23- اسرار الاطباء (رازهاى پزشکان)، فارسى، پزشکى، چاپ شده.

24- اسرار الاطباء، از احمد گیلانى، قرن 11، جهت قطب شاه دکن حیدرآباد در هند تألیف شده، فارسى؟

25- اسرار النکاح و النساء (رازهاى ازدواج و زنان)، ا. حاج زین العطار، قرن 8، فارسى.

26- الاسهالیه، از سید احمد حسینى تنکابنى، قرن 13، به نام فتحعلى شاه، فارسى،

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 295

درباره درمان انواع بیمارى اسهال، چاپ شده.

27- الاشربة (نوشیدنى‏ها)، از شیخ ابو على احمد مسکویه رازى، قرن 5، عربى؟، درباره نوشیدنى‏ها و دستورات پزشکى.

28- اصحاح الادویة (شکل صحیح اسامى داروها)، از حسین بن حاج زین العابدین عطار، قرن 9، فارسى.

29- الاصطلاحات الطبیه، از حکیم عبد اله اعلم معاصر سلطان محمد قلى قطب شاه، قرن 11، فارسى؟، اصطلاح‏هاى پزشکى و به ترتیب الفبایى.

30- اصول التراکیب، از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى؟ درباره داروهاى ترکیبى.

31- اضرار التدخین، از سید محمد على حسین حائرى مشهور به سید هبة الدین شهرستانى، درباره استعمال دخانیات از نظر پزشکى و دین، عربى، چاپ سال 1343 در بغداد.

32- اطعمة المرضى، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، درباره غذاى بیماران.

33- الاطعمة للاصحاء، از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى؟، غذا براى تندرست‏ها.

34- الاطعمة للمرضى، از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى؟، غذا براى بیماران.

35- الاطعمة و الاشربة، از مشعشى حویزى، قرن 12؟، عربى، درباره عموم خوردنى‏ها و نوشیدنى‏ها و بیان احکام شرعى و پزشکى آنها با توجه به احادیث و نظر پزشکان.

36- الاغذیه و الاشربة للاصحاء، از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى؟، غذاها و نوشیدنى‏هاى افراد تندرست.

37- الاغراض الطبیة، از سید اسماعیل جرجانى، قرن 6، فارسى، هدف‏هاى پزشکى (خلاصه ذخیره خوارزمشاهى است).

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 296

38- الافیونیة، از بو على سینا، قرن 5، (ترجمه شیخ على حزین، متوفى 1181)، عربى، مواد مخدّر.

39- الافیونیة، از عماد الدین محمود شیرازى، معاصر شاه عباس، قرن 10، فارسى، منافع و مضار تریاک و راه ترک آن.

40- اقوال الکافیة (گفتارهاى کافى)، به‏طور گسترده در مورد دانش دام‏پزشکى صحبت مى‏نماید.

41- الفاظ الادویة (الفاظ داروها)، از عین الملک محمّد شیرازى، قرن 10، فارسى (در هند)، نام آن از نظر حروف ابجد تاریخى است و عدد آن مطابق سال تألیفش (969) مى‏باشد، چاپ سال 1266 در هند، ترجمه انگلیسى آن نیز در 1208 در هند چاپ شده.

42- الالواح، از ابو سعید بن ابراهیم، درباره بیمارى‏هاى ویژه.

43- ام العلاج (سرچشمه درمان)، از حکیم امان اللّه خان مقیم هند، به نام سلطان جهانگیر تألیف شده، قرن 11، فارسى.

44- الامالى العراقیة، از شیخ سدید الدین محمود حمصى رازى، قرن 6، عربى، شرح بر خلاصه قانون بو على به نام: «الفصول الایلاقیة» درباره کلیات پزشکى.

45- امراض الاطفال، از دکتر محمد کرمانشاهى پزشک ناصر الدین شاه، قرن 14، فارسى، بیمارى‏هاى کودکان، ترجمه و چاپ به زبان خارجى توسط پزشکان غربى.

46- امراض الاطفال، از میرزا على ناصح، قرن 14، فارسى، بیمارى‏هاى کودکان.

47- امراض الاطفال، برگرفته از کنّاش منصورى زکریاى رازى است، تحریر 1166، در این نسخه گفته شده که قبلا کسى در مورد بیمارى‏هاى کودکان کتابى تألیف نکرده است.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 297

48- الامراض العصبانیة، تألیف «کریزل» فرانسوى، ترجمه دکتر میرزا على همدانى معلم دار الفنون، قرن 13، فارسى، درباره بیمارى‏هاى عصبى، چاپ تهران.

49- الامراض العضویة، از حکیم سید محمد حسین علوى عقیلى از پزشکان سند، قرن 12، درباره اعضاى بدن.

50- امساکى، از شهاب الدین بن عبد الکریم، قرن 8، پزشکى، به شعر.

51- الابنیة عن حقایق الادویة، از ابو منصور هروى هم‏عصر امیر منصور بن نوح سامانى، قرن 5، به فارسى قدیم، پزشکى، چاپ شده.

52- انتخاب علاج الامراض، از محمد شریف خان هندى، قرن 13؟، فارسى، پزشکى، چاپ شده.

53- انموذج العلوم، از محمد صدیقى دوانى، قرن 9، مطالب و موضوعات گوناگون از جمله پزشکى.

54- انوار الحکمة الناصریة، از محمد حکیم‏باشى، و به نام ناصر الدین شاه، قرن 13، فارسى، پزشکى جدید، چاپ شده.

55- اوفر الشروح، از ابو القاسم ابن ابو صادق، ملقب به بقراط دوم، شرح فصول «ابقراط» درباره اصول پزشکى.

56- الایضاح (الایضاح فى اسرار النکاح)، از شیخ عبد الرحیم بن نصر شیرازى، قرن 12، عربى، ترجمه به فارسى با عنوان «کنز الاسرار»، درباره ازدواج و مسائل آمیزشى.

57- الایلاقى، از سید شرف الدین ایلاقى، قرن 5؟، به آن: «الفصول الایلاقیه» یا «مختصر القانون» نیز گفته مى‏شود، عربى، درباره پزشکى، (مختصر کتاب اول از قانون بو على سینا درباره کلیات پزشکى توسط شاگرد بو على سینا است).

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 298

58- الایماقى فى شرح الایلاقى، از شیخ عبد الرحمن عتایقى حلى، قرن 8، عربى، مختصر کلیات قانون بو على درباره پزشکى.

59- الباه، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، ازدواج و آمیزشى.

60- بحر الجواهر، از محمد بن یوسف هروى، قرن 10، فارسى- عربى، نام داروها و بعضى از غذاهاى بیماران و واژه‏هاى پزشکى و اصطلاحات پزشکان و سرگذشت مشاهیر آنها به ترتیب الفبایى در آن شرح داده شده است، چاپ کلکته و ایران در قرن 13.

61- بحر الحیاة (دریاى زندگى)، از کتاب‏هاى پزشکى چاپ شده است.

62- البحرانیة، از میرزا محمد تقى حاج آقا بابا شیرازى، قرن 13، فارسى؟، رساله‏اى است در علم پزشکى درباره بحث‏هاى مربوط به بحران (بیمارى‏ها)، چاپ شده.

63- بخیه مرتضى قلى، احتمالا: «الخرقة»، از مرتضى قلى خان شاملو، و به نام شاه سلیمان صفوى، قرن 11، فارسى، درباره تقویت نیروى جنسى و درمان ناتوانى آن، چاپ شده.

64- بدائع الحکمة الناصرى، از میرزا مصطفى پزشک اصفهانى شاگرد دکتر طولوزون پزشک ناصر الدین شاه، قرن 13.

65- بدایع النقول، از شیخ محمد بن عبد السّلام، قرن 9؟، عربى؟، شرحى است بر فصول ابقراط.

66- برء الساعة، از زکریاى رازى‏[1]، قرن 4، عربى، پزشکى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 299

67- برء الساعة (درمان فورى)، از زکریاى رازى، ترجمه به فارسى.

68- (برء الساعة)، از زکریاى رازى، ترجمه به فارسى و تکمیل آن از سید احمد حسینى تنکابنى، قرن 13. مترجم هفت باب به این کتاب افزوده و آن را به سى باب رسانیده و به نام فتحعلى شاه به نگارش درآورده است، چاپ 1297 در تهران.

69- بزم عشرت، از ابن محمد شریف، فارسى، پزشکى.

70- بغیة المحتاج (آرزوى نیازمند)، از داود انطاکى، قرن 10، عربى، پزشکى.

71- بلوغ وسیلة الابتهاج (بلوغ وسیله شادى)، ترجمه به فارسى از سید محمد شیرازى، درباره ازدواج و شامل دستورات پزشکى ویژه زنان: از قبیل حاملگى و فارغ شدن و تربیت کودکان و غیره.

72- البول، از جابر بن حیان، قرن 2، عربى.

73- البهجة یا «الدرة المنتخبة فى الادویة المجربة»، از داود انطاکى، قرن 10، عربى، درباره داروهاى تجربه‏شده.

74- بهجة الحذاقة، از میرزا على ناصح، قرن 14، فارسى، کلیات طب.

75- بیان الطب، از ابو الفضل حبیش بن ابراهیم، قرن 6.

76- بیست باب، از حکیم شفائى، قرن 10، فارسى، پزشکى.

77- بیطارنامه، از شیخ عبد الجلیل حویزى، دام‏پزشکى.

78- پزشک‏نامه، از ناظم الاطباء میرزا على اکبر، قرن 14، فارسى؟، درباره پزشکى جدید و درمان‏ها و قرابادین ساده و مرکب، چاپ سال 1317 در تهران.

79- تجربات اکملى، از حکیم محمد اصغر فرزند حاج میر مقیم، قرن 13؟ فارسى، پزشکى، چاپ شده.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 300

80- التحفة، از حکیم محمد اصغر، (حکیم مؤمن)، قرن 11، فارسى، پزشکى: داروهاى ساده و ترکیبى از گیاهان داروئى و معجون‏ها و نوشیدنى‏ها و غیره، بارها در ایران و هند چاپ شده.

81- تحفة البیان، پزشکى.

82- التحفة الخلیلیة (ارمغان خلیلى)، از میرزا صادق، قرن 14، پزشکى.

83- التحفة السلیمانیة (ارمغان سلیمانى)، از حکیم محمد هاشم جهت شاه سلیمان صفوى، قرن 11، فارسى، درباره خواص (گیاه) زرنباد، پادزهر و مومیا است.

84- تحفة الطب، از سید میر محمد عباس شوشترى لکهنوى، قرن 14.

85- التحفة العلیة، از میرزا محمد هادى شیرازى به نام شاه سلطان حسین صفوى، قرن 12، فارسى، درباره پزشکى، داروها و ادعیه مأثوره.

86- تحفة الغریب و نخبة الطبیب، از محمد مؤمن جزائرى شیرازى، قرن 12، پزشکى، شرح قانونچه.

87- التحفة المبشریة، حکیم محمد لارى، جهت مبشر خان بن همایون شاه، قرن 10، فارسى، پزشکى.

88- تحفة الملوک، از حاج زین الدین على انصارى شیرازى مؤلف «اختیارات بدیعى»، قرن 8، فارسى، پزشکى (درباره کالبدشناسى).

89- تحفه درویش، از میرزا محمد اخبارى نیشابورى، قرن 13، فارسى، درباره درمان مارگزیده، عقرب‏گزیده، سگ هار گزیده، خون‏دماغ شدن، ضرر کرم‏ها براى کشاورزى و غیره، و نیز بواسیر و بعضى از بیمارى‏ها.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 301

90- تحفة سلیمانیة عباسیة فى شرح الذهبیة الرضویة الطبیة، از محمد نصیر یزدى اردکانى، قرن 11، فارسى.

91- تحفة شاهى، از محمد طبیب، تحریر قرن 12؟، فارسى، آمیزشى.

92- تحقیق درجات طبائع معاجین و اکثر مرکبات از روى حساب و ذکر بعضى تراکیب مشهور، از محمد بن صدر الدین على فارسى، به نام محمد قلى قطب شاه، قرن 10، فارسى، درباره داروها.

93- تدارک انواع خطاء الحدود، از بو على سینا، قرن 5، عربى، پزشکى.

94- تدبیر الحوامل، فارسى، درباره بهداشت جنین و مادر او، چاپ شده.

95- التذکرة، از ابو ریحان بیرونى، قرن 5، عربى، درباره داروهاى ساده.

تذکرة الاخوان، نام آن تذکرة اولى الالباب است، درباره پزشکى.

96- تذکرة الکحالین، از على بن عیسى کحال (چشم‏پزشک)، قرن 4، درباره دردهاى چشم و درمان آنها.

97- تذکرة الکحالین، از سید محمد حسین کحال موسوى، قرن 14، درباره داروهاى چشم به ترتیب الفبایى.

98- تذکرة اولى الالباب و الجامع للعجب العجاب، از داود انطاکى، قرن 10، عربى، پزشکى، چاپ شده.

99- ترجمة الاسباب و العلامات، ترجمه از عباس بن محمد کاظم مشهور به آقا کوچک، قرن 13، فارسى.

100- ترجمة الذهبیة، ترجمه این کتاب که به «طب الرّضا» هم معروف است، از علامه مجلسى مى‏باشد، ترجمه قرن 11، فارسى، بهداشت.[2]

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى ؛ ص302

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 302

101- ترجمة الذهبیة الرضویة، ترجمه‏اى است به زبان فارسى از «ذهبیة» (طب الرّضا علیه السّلام) که توسط عبد الواسع تونى و براى شاه سلطان حسین انجام گرفته است، ترجمه قرن 12، درباره بهداشت.

102- ترجمة الذهبیة الرضویة، ترجمه «ذهبیة» به فارسى از فیض اللّه عصاره شوشترى در قرن 11.

103- الترجمة العلوى، از سید ضیاء الدین راوندى، قرن 6، شرحى است بر «رسالة الرّضویة» موسوم به «الذهبیة» و معروف به «طب الرضا علیه السّلام» که آن حضرت آن را بنا به خواهش مأمون، درباره بهداشت نوشته‏اند.

104- ترجمة القانون، ترجمه‏اى است از قانون بو على سینا به زبان اردو، از سید غلام حسین موسوى کنتورى، قرن 14، پزشکى، چاپ شده.

105- ترجمة الموسوى فى الطب الرضوى، ترجمه فارسى «طب الرضا» و «طب النبى» از سید حسین عرب باغى، قرن 14.

106- ترجمة بلوغ الابتهاج، ترجمه به فارسى از سید محمد شیرازى، قرن 14؟، پزشکى زنان.

107- ترجمة تدبیر صحة الاطفال، از میرزا على بن ناصح، قرن 14.

108- ترجمة تقویم الابدان فى تدبیر الابدان (از ابن جزله، قرن 5)، ترجمه فارسى از محمد اشرف طبیب جهت شاه سلیمان صفوى، قرن 11، چاپ 1275.

109- ترجمة رجوع الشیخ الى صباه (از احمد بن یوسف شریف)، ترجمه فارسى از حکیم محمد سعید طبیب، آمیزشى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 303

110- ترجمة شرح لغز قانون (از ملک الاطباء شیرازى)، قرن 13، ترجمه فارسى از میرزا ابراهیم معروف به مسگر زنجانى، که فقیه و حکیم و ریاضى‏دان بوده است، قرن 14.

111- ترجمة طب الائمة علیهم السّلام، ترجمه فارسى از فیض اللّه عصاره شوشترى، قرن 11.

112- ترجمة علم الامراض (از کریزل فرانسوى)، ترجمه فارسى بعضى از جلدها از دکتر میرزا محمد استاد دار الفنون، و جلدهاى دیگر آن به‏وسیله دکتر میرزا على خان همدانى استاد دار الفنون، قرن 13، چاپ شده.

113- ترجمة کامل الصناعة (از ابو الحسن على بن عباس، معروف به ابن المجوسى، قرن 4)، ترجمه به زبان اردو از سید غلامحسین کنتورى در هند، قرن 14.

114- ترکیب الادویة الجدیدة (ترکیب داروهاى جدید)، از میرزا على ناصح، قرن 14.

115- ترویح الارواح، از حکیم الدین محمود تبریزى، پزشکى، به شعر.

116- تریاق فاروق، از احمد دیبلى تقوى سندى، قرن 10، فارسى؟، درباره پزشکى و ریاضى.

117- تسهیل العلاج، از حاج آقا بابا شیرازى ملک الاطباء میرزا محمد تقى معروف به میرزا بابا شیرازى، قرن 13، فارسى، پزشکى، در سال 1283 به چاپ رسیده است.

118- التشریح، از شیخ عبد الرحمن عتایقى حلى، قرن 8، عربى؟

119- التشریح، از سید عظیم الدین حسین لکهنوى، قرن 13.

120- التشریح، ترجمه فارسى از میرزا على عسان از کتاب‏هاى فرنگى، قرن 14، چاپ شده.

121- التشریح، از محمد حسین افشار شاگرد دکتر پولاک اتریشى، قرن 13، فارسى.

122- التشریح، از حکیم محمد قبلى، قرن 13، به نام ناصر الدین شاه تألیف شده، فارسى و مصور، چاپ تهران.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 304

123- تشریح الابدان (تشریح بدن)، از على بخش میرزا، قرن 13.

124- تشریح الابدان، (تشریح منصورى)، از منصور بن محمّد بن احمد، جهت سلطان امیرزاده میر محمد بهادر خان، قرن 8، فارسى و اغلب تصاویر آن رنگى است.

125- تشریح الابدان ناصرى، به نام ناصر الدین شاه، فارسى، قرن 13، چاپ شده.

126- التصریح فى شرح التلویح الى اسرار التنقیح، تألیف فخر الدین خجندى، و شرح از ابن عتایقى حلّى، قرن 8، عربى؟.

127- التعلیقات الطبیة، از سید محمد ایلاقى شاگرد بو على سینا، قرن 5؟، عربى، شعر.

128- تعلیم الصبیان، از خواجه عبد اله تمکین، مشهور به سید عبد الفتاح حکیم، فارسى، پزشکى: علائم بعضى بیمارى‏ها و درمان آنها.

129- تعلیم‏نامه، ترجمه از انگلیسى توسط حکیم قبلى پزشک محمد شاه و ناصر الدین شاه، قرن 13، فارسى، درباره درمان آبله و مایه‏کوبى آن، چاپ 1345.

130- تفاسیر العقاقیر، از امام بیهقى، قرن 6، درباره اسامى داروها و خاصیت و منفعت آنها.

131- تقویة الباه (تقویت نیروى جنسى)، از ابو مظفر حبیب اللّه، جهت سلطان سنجر، قرن 6.

132- تقویة الباه یا اسرار النکاح، از مولى عبد الّه بن حاج بابا سمنانى، قرن 11.

133- تقویم الابدان، از حبیب اللّه طبسى تونى، فارسى، درباره بیمارى‏ها و داروها.

134- تقویم الابدان، از ابن جزله بغدادى، قرن 5، عربى، در آن نام بیمارى‏ها و علائم آن براساس جدول‏هایى تنظیم شده.

135- تقویم الادویة، از حبیش تفلیسى، قرن 6.

136- تلخیص التذکرة، از ابن طرخان سویدى، قرن 11؟، درباره بیمارى‏ها و داروى آنها.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 305

137- التنباکیة (تنباکو)، از حسام الدین ماچینى، قرن 11، (نزدیک به زمان اختراع غلیان براى استعمال تنباکو در سال 1012)، فارسى، درباره فایده‏ها و ضررهاى استعمال تنباکو.

138- التنباکیة، ترجمه عربى رساله حسام الدین ماچینى (مذکور در بند 137)، توسط حاج عبد اله سمنانى به اضافه افزوده‏هاى مترجم به آن، قرن 11.

139- التنقید و التنقیح، از حکیم میر جعفر على هندى، فارسى، پزشکى، چاپ شده.

140- جامع التجارب، از ابو طالب شریف حسینى، قرن 12، درباره تجارب پزشکى.

141- جامع الجوامع، از حکیم سید محمد هاشم معروف به سید علوى خان ساکن هند، قرن 12، فارسى؟، در بیان امراض کلیوى و مجارى ادرار.

142- الجامع الشفائیه، از حکیم شفاء الدوله، چاپ ایران.

143- جامع الصناعة، از کاظم على خان، ملقب به حاذق الملک، درباره پزشکى علمى و پزشکى عملى.

144- جامع العلل، از سید على تبریزى، قرن 14، پزشکى.

145- جامع الفوائد، از یوسف بن محمد طبیب، قرن 10، فارسى، درباره علائم و درمان بیمارى‏ها و چگونگى ساخت دارو و غذاى آن، چاپ شده در هند، به شعر.

146- جامع المفردات، یا مفردات الادویة الطبیّه، حکیم بنده حسن هندى، فارسى، درباره داروهاى پزشکى ساده و غیر ترکیبى، چاپ شده.

147- الجذامیة، از فیلسوف الدوله زنوزى، قرن 14، درباره بیمارى جذام و علل و درمان آن.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 306

148- جرّاحى، از حکیم علاجى از پزشکان شاه عباس، قرن 11، فارسى.

149- جمع الاعمال بالحدید (اعمال جراحى با چاقو)، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، ظاهرا درباره آن دسته از درمان‏هاى عملى است که نیازمند به ابزار آهنى (چاقو) و شکسته‏بندى مى‏باشد.

150- جمع الفرائد، از حکیم مهر على تبریزى، قرن 13؟، درباره پزشکى.

151- جنة واقیة، از حکیم شفاء الدوله، فارسى، پزشکى، چاپ شده.

152- جنگ المعالجین، از میرزا على ناصح معروف به میرزا قربانعلى، قرن 14.

153- جنگ فى الادویة، از نظم (نصر) الاطباء، فارسى، درباره پزشکى و برخى از داروها، چاپ شده.

154- جوامع الادویة (مجموعه داروها)، از عماد الاسلام فارسى، به نام الب ارغون پادشاه رى، قرن 10.

155- جوامع العلاج، از حاج کریم خان، قرن 13، عربى (ترجمه آن به فارسى توسط میرزا حسن محیط کرمانى انجام گرفته)، درباره پزشکى.

156- جواهر التشریح، از دکتر میرزا على خان همدانى مدرس دار الفنون، قرن 13، (ترجمه از کتاب‏هاى مختلف فرانسوى)، فارسى، درباره تشریح، چاپ شده.

157- جواهر الحکمه ناصرى، از دکتر میرزا على خان همدانى مدرس دار الفنون، قرن 13، فارسى، چاپ شده.

158- جواهر العلاج، از میرزا على ناصح، قرن 14، فارسى، درباره پزشکى جدید یا «پاتولوژى» است.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 307

159- جواهر العیون، از میرزا على ناصح، قرن 14، فارسى، درباره بیمارى‏هاى چشم و درمان آنها.

160- چوب چینى، از میرزا قاضى اردکانى یزدى، جهت شاه عباس دوم، قرن 11، فارسى؟، درباره خواص و منافع و چگونگى استفاده از چوب چینى.

161- چوب چینى، از حکیم عماد الدین، در عصر شاه طهماسب، تألیف قرن 10 در هند، فارسى.

162- چوب چینى، از ملک الاطباء میرزا کاظم رشتى، قرن 13، فارسى؟.

163- چوب چینى، از مسیح مهتدى؟، قرن 11، فارسى، به شعر.

164- الحاشیة علیه (حاشیه بر فصول ابقراط)، یا: «تعلیقات فصول ابقراط»، از شیخ ابو الحسن بیهقى، مؤلف «تاریخ بیهق» و شارح نهج البلاغه، قرن 6، عربى؟.

165- الحاشیة علیه (حاشیه بر قانون بو على سینا)، از ضیاء الدین شجاعى، قرن 8.

166- الحاشیة علیه (حاشیه بر قانون بو على سینا)، از خواجه نصیر الدین طوسى، قرن 7.

167- الحاشیة علیه (حاشیه بر قانون بو على سینا)، از سید شرف الدّین على مرعشى، قرن 14.

168- حافظ الابدان (نگهدارنده بدن‏ها)، از محمد شریف خواتون‏آبادى و به نام شاه سلطان حسین، قرن 12، فارسى، شرح تعدادى حدیث پزشکى از امامان (ع).

169- حافظ الصحة، از میرزا محمد تقى ملک الاطباء شیرازى (حاج آقا بابا شیرازى)، قرن 13، فارسى، درباره بهداشت بدن، چاپ شده.

170- الحاوى، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، دایرة المعارف علوم پزشکى در 30 جلد، چاپ هند در قرن 14.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 308

171- الحاوى لعلم التداوى (دربرگیرنده علم درمان)، از شیخ صائن الدین الیاس شیرازى، قرن 7، پزشکى.

172- حجلة العرایس، از سالک الدین محمد شیرازى، قرن 11، فارسى، آمیزشى.

173- حدود الامراض، از ابو مسلم محمد ابو مجد کاشانى، احتمالا در دوره صفویه (قرن 10- 12؟)، درباره بیمارى‏ها.

174- حفظ الصحة (بهداشت)، از بو على سینا، قرن 5، عربى.

175- حفظ الصحة، از میرزا على اکبر خان معلم مدرسه دار الفنون، قرن 14، فارسى، چاپ 1320.

176- حفظ الصحة، از میرزا على خان اعلم الدوله، قرن 14، فارسى.

177- حفظ الصحة، از میرزا على ناصح، قرن 14، فارسى.

178- حفظ الصحة، از میرزا على ناصح، قرن 14، عربى.

179- حفظ الصحة، از میرزا محمد تقى مشهور به حاج آقا بابا شیرازى (ملک الاطباى شیرازى)، قرن 13، فارسى؟، چاپ شده.

180- حفظ الصحة الناصرى، از ملک الاطباء میرزا کاظم رشتى، به نام ناصر الدین شاه، قرن 13، چاپ 1304.

181- حقایق اسرار الطب، یا «حقایق اسرار الاطباء»، از مسعود بن محمد سنجرى، قرن 14 عربى؟، مجموعه‏اى است از لغات و اصطلاحات طبى.

182- حقایق الطب، از حاج کریم خان، قرن 13، عربى؟

183- حل المشکلات، از سید شریف حسینى تونى (تاریخ وقف سال 1062)، پزشکى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 309

184- حل حدود الامراض، از میرزا خان پزشک گیلانى (تاریخ تحریر سال 1126)، شرح بر حدود الامراض محمد بن ابو مجیر، درباره بیمارى‏ها.

185- الحواشى على الکتب الطبیة (حاشیه‏هایى بر کتاب‏هاى پزشکى مثل «شفا»، «قانون» از بو على سینا و غیره)، از سید محمد طاهر مرعشى از شاگردان علامه مجلسى، قرن 12.

186- خرقة، از محمد بن محمد مؤمن (فرزند حکیم مؤمن)، قرن 11، فارسى، درباره دردها و ناراحتى‏هاى دستگاه تناسلى مردان و زنان و درمان آنها و بیان داروهاى تقویت کننده نیروى جنسى و نیز بهداشت رحم و کودک، قبل و بعد از تولد، در 30 بخیه، که نام کتاب و فصل‏هاى آن از اصطلاحات خیاطان گرفته شده است.

187- خلاصة التجارب (خلاصه تجربه‏ها)، از سید بهاء الدوله محمد حسین نوربخشى پسر میر قوام الدین، قرن 10، فارسى، پزشکى، سه بار در هند چاپ شده و به عربى و اردو هم ترجمه گردیده است.

188- خلاصة التجارب، از سید علوى خان، قرن 10، (و شاید از بهاء الدوله باشد)، پزشکى.

189- خلاصة الحکمة، از زین العابدین خان کاشانى، قرن 13، فارسى، پزشکى.

190- خلاصة الحکمة، از سید میر محمد حسین بن محمد هادى خان علوى عقیلى از پزشکان سند، قرن 12، کلیات پزشکى.

191- خلاصة الشفاء، از سید میر مظفر کاشانى معروف به شفائى، قرن 10، فارسى، درباره:

بیمارى‏هاى مخصوص به یک عضو، بیمارى‏هاى غیر مخصوص و داروهاى ترکیبى.

192- خلاصة الطب، از میر محمد حسین بن محمد هادى (عقیلى علوى) از پزشکان سند و مؤلف «مخزن الادویه»، قرن 12.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 310

193- الخمر و مضراته (شراب و زیان‏هاى آن)، از بو على سینا، قرن 5، عربى؟.

194- الخمسة الطبیة یا «الخمسة النجیبیة السمرقندیة»، از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى؟.

195- خواص الادویة (خاصیت داروها)، منتخباتى از محمد تقى گلپایگانى، قرن 13.

196- خواص الاشیاء، از محمد حسین افشار، قرن 13، فارسى، پزشکى.

197- خواص الاشیاء و منافعها، از شاه قلى سلطان، قرن 10، فارسى، منتخبى است از کتاب‏هاى پزشکان.

198- خواص الخضروات و البقول (خاصیت سبزیجات و حبوبات)، از نظام الدین احمد گیلانى، قرن 11، فارسى، ترجمه‏اى از احادیث در مورد سبزیجات و حبوبات.

199- خیر التجارب (بهترین تجربه‏ها)، از حکیم محمد خیراندیش خان، معاصر عالم‏گیر شاه، قرن 11، فارسى، درباره داروهایى است که پیش‏پاافتاده و ارزان‏قیمت هستند اما فایده‏هاى بسیار آن به تجربه رسیده است.

200- خیر التجارب، فارسى، پزشکى.

201- خیر المال فى حفظ صحة الاطفال، از دکتر ابراهیم سعید، قرن 14، چاپ 1308 شمسى در اراک.

202- الدرة المنتخبة فیما صحّ من الاغذیة المجربة، از داود انطاکى، قرن 10، عربى.

203- دستور استعمال الهندباء (دستور استفاده از کاسنى)، از بو على سینا، قرن 5، عربى؟، درباره چگونگى استفاده از این دارو.

204- دستور الادویة، قرن 9، فارسى، درباره خواص داروها مى‏باشد و تنظیم الفبایى دارد.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 311

205- دستور الاطباء، معروف به «اختیارات قاسمى»، از حکیم محمد قاسم هندو شاه استرابادى و مشهور به «فرشته»، قرن 11.

206- دستور الاطباء فى علاج الوباء (دستور پزشکان در مورد درمان وبا)، از میرزا موسى ساوجى و به نام ناصر الدین شاه، قرن 13، فارسى، دعاهاى مربوط به وبا هم به آن اضافه شده است.

207- دستور العلاج، از حکیم اکرام رضا خان هندى، فارسى، پزشکى، چاپ شده.

208- دستور العلاج، از سلطان على پزشک گنابادى، قرن 10، فارسى، پزشکى، چاپ هند.

209- دستور العلاج، از میرزا عبد الکریم یزدى، قرن 13، فارسى، پزشکى.

210- دستور شفائى، از سید محمد حسین بن سید محمد هادى عقیلى علوى از پزشکان سند، قرن 12، فارسى، پزشکى.

211- دستور طبّى، از بو على سینا، قرن 5، عربى، درباره تشخیص بیمارى‏ها و درمان آنها و غذاى بیمار.

212- دستور مادران جوان، از دکتر حسین قلى خان قاجار، قرن 14، فارسى، درباره بهداشت مادران در هنگام باردارى و به دنیا آوردن کودک و شیر دادن و از شیر گرفتن مى‏باشد، چاپ 1345 در مصر.

213- دقایق العلاج، از حاج کریم خان، قرن 13، عربى؟ درباره درمان بیمارى‏ها و داروهاى ساده و ترکیبى مى‏باشد، و گویا بخش دوم از کتاب «حقائق الطب»، مذکور در بند 182 باشد، چاپ 1315 در بمبئى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 312

214- دیوان شهاب الدین طبیب، از شهاب الدین عبد الکریم، قرن 8، پزشکى؟ (در کتاب: حسینى، ص 173 گفته است که منظومه «شفاء المرض» و «امساکى» و غیره که درباره پزشکى و یا بهداشت هستند از اوست).

215- الذخیرة فى الطب (ذخیره خوارزمشاهى)، از سید اسماعیل جرجانى، قرن 6، فارسى، (تدوین آن در 10 کتاب انجام گرفته که مؤلف آن را شخصا به عربى نیز ترجمه کرده است)، پزشکى.

216- ذریعة الفنون فى طب العیون، از سید احمد بن سید محمد حسین شیرازى، قرن 14، عربى؟، درباره چشم‏پزشکى و شامل مطالب پزشکى جدید و درمان بیمارى‏هاى چشم.

217- الذهبیة الطبیة، مشهور به «طب الرضا (ع)»، قرن 2، عربى، اولین کتابى است که در اسلام درباره پزشکى نوشته شده است و حضرت امام رضا (ع) آن را درباره بهداشت و چاره‏اندیشى آن با غذاها و نوشیدنى‏ها و پوشاک‏ها و ... براى مأمون عباسى نوشته‏اند و مأمون دستور داد آن را با آب طلا بنویسند و آن را «ذهبیة» نامید، و سپس علماى اسلام از قرن پنجم تاکنون شرح‏ها برآن نوشته‏اند که مؤلف الذریعة بر 16 کتاب یا شرح و یا ترجمه ذهبیه به فارسى و اردو اطلاع یافته بوده است. علامه مجلسى تمام این کتاب را در جلدهاى «السماء و العالم» بحار الانوار آورده است.

218- الذهبیة فى اسرار العلوم الطبیة، ترجمه مولوى مقبول احمد از عربى به اردو از «طب الرضا (ع)» چاپ هند.

219- راحة الانسان، فارسى، پزشکى.

220- الرحمة فى الطب و الحکمة، تاریخ تحریر 1053، عربى، داراى چندین باب مى‏باشد که باب پنجم آن درباره تب مطبقه (تیفوئید) است.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 313

221- الرد على الجاحظ فى نقض الطب، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى.

222- الرد على الناشى فى نقضه الطب، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى.

223- الرد على جریر الطبیب فى امر التوت الشامى، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى.

224- الرزق الحسن، از محمد حسن نائینى، قرن 14، پزشکى، به شعر.

225- الرسالة الاسهالیة، از میر سید احمد حسینى تنکابنى، به نام فتحعلى شاه، قرن 13، فارسى، درباره علاج اسهال، چاپ 1297.

226- الرسالة الافیونیة، از عماد الدین محمود شیرازى، قرن 10، فارسى، درباره سود و زیان مواد مخدّر.

227- الرسالة الافیونیة، از میرزا ابو القاسم ملقب به ناصر حکمت اصفهانى احمدآبادى، قرن 14.

228- الرسالة البحرانیة، از میرزا محمد تقى مشهور به حاج آقا بابا شیرازى، قرن 13، درباره زمان بحران بیمارى گرمازدگى، چاپ شده.

229- رسالة الجدرى (رساله در مورد آبله)، از سید میرزا جعفر موسوى تبریزى، قرن 14، فارسى، درباره آبله، چاپ تبریز.

230- رسالة الجدرى (رساله در مورد آبله)، از فیلسوف الدوله میرزا عبد الحسین تبریزى زنوزى، قرن 14.

231- رسالة الجدرى (رساله در مورد آبله)، از سید على بن محمد موسوى تبریزى، قرن 14، چاپ شده.

232- الرسالة الجودیة، از بو على سینا، قرن 5، عربى، درباره علاج بیمارى‏هاى مخصوص انسان و استفاده‏هاى پزشکى، چاپ شده.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 314

233- رسالة الحزن و منشائه و علاجه (اندوه و منشاء و درمان آن)، از بو على سینا، قرن 5، عربى؟

234- الرسالة الحمدیة فى الدلائل النبضیة، از میرزا صادق طبیب تهرانى، قرن 14، درباره نبض.

235- الرسالة الخجندیه، درباره پزشکى و احکام نجوم.

236- الرسالة الشهابیة، از محمد ابراهیم ماردینى، درباره پزشکى.

237- الرسالة الطبیة، از شیخ على خوئى خاکمردانى، قرن 14.

238- الرسالة المفرده، از شیخ کمال الدین عبد الرحمن عتایقى حلى، قرن 8، عربى، درباره داروهاى ساده و غیر ترکیبى.

239- الرسالة الوبائیة الصغرى، از میرزا محمد تقى مشهور به حاج آقا بابا شیرازى، قرن 13، فارسى، درباره درمان وبا، چاپ شده.

240- الرسالة الوبائیة الکبرى، از میرزا محمد تقى مشهور به حاج آقا بابا شیرازى، قرن 13، فارسى، درباره درمان وبا، چاپ شده.

241- رسالة انفلونزا، از فیلسوف الدوله میرزا عبد الحسین تبریزى زنوزى، قرن 14، فارسى؟.

242- رساله پیرى و تدبیر مشایخ، از محمود بن مسعود شیرازى (عماد الدین محمود)، قرن 10، فارسى.

243- رساله پیوند آبله، از ملک الاطباء میرزا کاظم رشتى، قرن 13، فارسى.

244- رسالة تذکرة العلاج، از میرزا بابا مؤمن آشتیانى، قرن 13، فارسى، پزشکى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 315

245- رسالة جامع التجارب، از ابو طالب متطبب، تحریر 1256، فارسى، پزشکى، و به ترتیب حروف الفبا نام بیمارى‏ها آمده است.

246- رسالة جوامع الفوائد، از یوسف بن محمد بن یوسف، قرن 10، فارسى.

247- رساله چوب چینى، از محمود بن مسعود شیرازى (عماد الدین محمود)، قرن 10، فارسى.

248- رساله داروهاى آمیخته، از فضل اللّه حسینى، قرن 12، فارسى.

249- رساله در معرفت حمیات (نوشتارى درباره شناخت تب‏ها)، از رستم جرجانى، فارسى.

250- رسالة دلائل النبض، از یوسف بن محمد (یوسفى هروى در هند)، قرن 10، فارسى، به زبان اردو هم ترجمه شده.

251- رسالة فى اربع مقالات فى الطب الکیمیاوى، برگرفته شده از کتاب براکلسوس جرجانى.

252- رسالة فى الادویة المفردة للعین، از میرزا عبد الرزاق همدانى، قرن 14، فارسى.

253- رسالة فى الامراض الجلدیة (رساله‏اى در مورد بیمارى‏هاى پوستى)، از فیلسوف الدوله میرزا عبد الحسین خان، قرن 14، فارسى.

254- رسالة فى الاورام و سببها و علاجها (رساله‏اى درباره ورم‏ها و سبب و درمان آن)، از حسین بن محمّد سعید پزشک.

255- رسالة فى الباه، از بو على سینا، قرن 5، عربى؟

256- رسالة فى البول یا «دلائل البول»، از یوسف بن محمد در هند، قرن 10، فارسى، به زبان اردو هم ترجمه شده.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 316

257- رسالة فى الخواص، از زکریاى رازى، قرن 4، نقل‏شده از جابر بن حیان (قرن 2)، عربى.

258- رسالة فى الروح، از بو على سینا، قرن 5، عربى؟

259- رسالة فى السموم النافعة (نوشتارى درباره سمّ‏هاى مفید)، فارسى.

260- رسالة فى الطاعون، از ملک الاطباء، میرزا کاظم رشتى، قرن 13.

261- رسالة فى الطاعون و علاجه (رساله‏اى درباره طاعون و درمان آن)، از سید میرزا محمد رضى طباطبائى، به نام ناصر الدین شاه، قرن 13، چاپ شده.

262- رسالة فى الطب، منسوب به امام رضا (ع)، قرن 2، عربى، ظاهرا همان «رسالة الذهبیة» است.

263- رسالة فى الطب، از سید امیر على حویزى، قرن 12.

264- رسالة فى الطب، از شیخ على بن على رضا خویى، قرن 14.

265- رسالة فى الطب، (رساله‏اى درباره پزشکى و به روش سئوال و جواب)، از حکیم صدر الدین على گیلانى، متوفى در هندوستان، قرن 11.

266- رسالة فى الطب، قرن 11، فارسى.

267- رسالة فى الطب، تحریر سال 1089، عربى، درباره بیمارى‏ها و درمان آن.

268- رسالة فى الفراسة، از شیخ حسین بن عبد على، قرن 12، برگرفته از کتاب «النزهة» داود انطاکى، درباره پزشکى.

269- رسالة فى الفصد، از شیخ امین الدوله ابو الحسن، قرن 6.

270- رسالة فى القولنج، از بو على سینا، قرن 8، عربى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 317

271- رسالة فى القولنج، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، داراى هیجده باب مى‏باشد:

1- درباره انتقاد از کتاب‏هایى که در این مورد نوشته شده. 2- بیمارى‏هایى که شبیه قولنج بوده اما قولنج نیست. 3- تشخیص قولنج 4- مردى که دچار بیمارى‏ها نیست 5- ابتداى قولنج 6- انواع قولنج‏ها 7- علائم آن 8- درمان آن 9- درمان از طریق مسهل 10- درمان از طریق تنقیه 11- ضماد و حجامت 12- داروهاى مسکن 13- داروهایى که محل درد را تغییر مى‏دهد 14- نوشیدنى‏ها و خوراکى‏هاى مناسب براى بیمار 15- خوراکى‏هاى زیان‏آور 16- سبب بیمارى 17- حفاظت در مقابل آن 18- علائم پیدایش بیمارى.

272- رسالة فى القوى الاربعة (درباره قواى چهارگانه)، رساله‏اى است از ابو الفرج طبیب (قرن 5) براى بو على سینا، که بو على با رساله مشهور خود: «الرّد على کتاب ابى فرج ابن الطبیب» آن را نقض کرده است.

273- رسالة فى القهوة، از حکیم محمد باقر قمى، فارسى.

274- رسالة فى القهوة، از ملک الاطباء میرزا کاظم رشتى، قرن 13.

275- رسالة فى الموسیقا، از میرزا نصیر فارسى، درباره موسیقى و رابطه آن با علم پزشکى.

276- رسالة فى النبض، از بو على سینا، قرن 5، عربى.

277- رسالة فى النبض، از بو على سینا، قرن 5، فارسى.

278- رسالة فى النبض، از میرزا حسین شیخ الحکماء.

279- رسالة فى النکاح، عربى، آمیزشى.

280- رسالة فى الوباء، از ملک الاطباء میرزا کاظم رشتى، قرن 13.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 318

281- رسالة فى ذکر القارورة، از ابو الحسن احمد بن محمد طبرى ترنجى، قرن 4، عربى.

282- رسالة فى طریق علاج الداء المروى عن ائمة الهدى، عربى، درباره روش درمان بیمارى با توجه به روایات رسیده از ائمه معصومین (ع).

283- رسالة فى علاج الاسهال، از میرزا احمد شریف تنکابنى به نام فتحعلى شاه، قرن 13، فارسى.

284- رسالة فى مجارى المیاه، از ملک الاطباء میرزا کاظم رشتى، قرن 13، چاپ شده.

285- رسالة فى مرض انفلونزا، از فیلسوف الدوله، میرزا عبد الحسین خان، قرن 14، فارسى؟

286- رسالة فى منافع شرب التتن، ترجمه‏اى است به عربى از «التنباکیه» حسام الدین ماچینى، که توسط محمد مقیم بن محمد حسین (قرن 11) انجام گرفته.

287- رسالة فى منافعه و اولویة ترکه، از عبد الّه بن حسین سمنانى، قرن 11، عربى، این رساله ترجمه عربى و شرح رساله «التنباکیه» حسام الدین ماچینى مى‏باشد، که در ضمن نظریات رساله ماچینى و نیز محمد مقیم را درباره فواید و منافع تنباکو رد کرده است.

288- رسالة فى وضع الدور و الابنیة، از ملک الاطباء میرزا کاظم رشتى، قرن 13، پزشکى؟، چاپ شده.

289- الرسائل الطبیة، از بو على سینا، قرن 5، عربى، چاپ شده در مصر.

290- الرسائل الطبیة، از شیخ حسین بن شهاب الدین، قرن 11، عربى، (رساله‏اى پزشکى و غیر پزشکى است).

291- الرسائل الکثیره، از سید ابو الحسن بن عبد اللّه جزائرى شوشترى، قرن 12، درباره پزشکى و حساب و ریاضى است.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 319

292- رسوم التعالیم، از قاضى عبید الّه بن احمد رازى، درباره کلیات طب.

293- زاد المسافرین، از سید على بن سید محمد مرعشى تبریزى، قرن 14، درباره داروهاى بیمارى‏هاى بدن و دعاى آنها، چاپ شده.

294- زاد المسافرین، از ابن محمد شریف، فارسى، پزشکى، چاپ شده.

295- زاد المسافرین، از ملا محمد مهدى بن على‏نقى، قرن 12؟، فارسى، پزشکى: درباره قوانین حفظ سلامتى مسافران و تدبیر مخارج مسافرتشان، و درباره درمان بیمارى‏هایى که درمان آنها بدون مراجعه به پزشک امکان‏پذیر است، چاپ شده.

296- زاد غریب، از صادق على خان، قرن 14، فارسى، پزشکى، چاپ سال 1915 میلادى در هند.

297- زبدة الحکمة، از میرزا على قلى، قرن 13، فارسى، از بیانات استاد وى دکتر پولاک، معلم دار الفنون و پزشک مخصوص ناصر الدین شاه مى‏باشد، چاپ شده.

298- زبدة الحکمة ناصرى، از میرزا مصطفى علوى اصفهانى، قرن 13، فارسى، درباره خاصیت گنه گنه و انواع آن و بیمارى‏هایى که براى درمانش از آن استفاده مى‏کنند و چگونگى استفاده از این دارو.

299- زبدة الطب الخوارزمشاهى، از سید اسماعیل جرجانى، قرن 6، عربى، درباره پزشکى عملى.

300- زبدة قوانین العلاج، از غیاث الدین محمد مجلّدى پزشک سبزوارى، قرن 9، فارسى؟

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى ؛ ص319

301- زبدة مراتب طب، از میرزا علاء الدین محمد بن هبة اللّه سبزوارى، ملقب به نجات الطبیب، قرن 9، فارسى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 320

302- الزکامیة، از سید میر على تبریزى، قرن 14، فارسى، درباره زکام و انواع آن و درمانش.

303- سته ضروریه، از یوسف بن محمد بن یوسف هروى، قرن 10، فارسى، درباره بهداشت، چاپ در هند، به شعر.

304- سته ضروریه طبسى، از عماد الدین محمود، معاصر شاه طهماسب، قرن 10، فارسى، چاپ در هند.

305- السراج الوهاج، عربى، درباره پزشکى.

306- سموم قتاله (سم‏هاى کشنده)، از سید محمد تقى شیرازى، فارسى؟ چاپ 1368.

307- السؤال و الجواب، از صدر الدین على گیلانى مقیم و متوفى در هند، قرن 11، فارسى؟، پزشکى.

308- سئوال و جواب طبى، از میرزا على ناصح، قرن 14، فارسى، پزشکى.

309- السیاسة الخاصیة، از مؤلف کتاب «امراض الاطفال».

310- شافى الامراض و العلل (شفادهنده بیمارى‏ها و ناخوشى‏ها)، از داود انطاکى، قرن 10، عربى، پزشکى.

311- الشافیه، از شیخ محمد خلیلى، قرن 14، عربى؟، پزشکى، به شعر.

312- الشافیه، از امیر غیاث الدین منصور، قرن 10، پزشکى.

313- شافیة الامراض (شفادهنده بیمارى‏ها)، از سید محمد على هبة الدین شهرستانى، قرن 14، عربى، پزشکى، به شعر.

314- شجرة الطب الالهیة، از محمد حسن نائینى نیستانکى، قرن 14.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 321

315- شرح احمدى، از احمد الدین لاهورى، قرن 14؟، فارسى؟، احتمالا در لاهور چاپ شده.

316- شرح اسماء الادویة (شرح نام‏هاى داروها)، تألیف قبل از سال 868.

317- شرح الاسباب و العلامات (شرح سبب‏ها و نشانه‏ها)، از برهان الدین نفیس ابن عوض کرمانى، قرن 9، در سمرقند.

318- شرح البحرانیة المطبقیة، شرح حکیم محمد ولى (قرن 13)، بر «بحرانیة» از ملک الاطباء شیرازى، چاپ شده.

319- شرح الذهبیة، از میرزا محمد هادى، و یا محمد شریف خواتون‏آبادى، فارسى، شرح «طب الرّضا علیه السّلام».

320- شرح الفصول الایلاقیة، از شیخ کمال الدین عبد الرحمن عتائقى حلى، قرن 8، درباره کلیات پزشکى، و شرحى است بر «فصول الایلاقیه» از سید شرف الدین محمد ایلاقى شاگرد بو على سینا که آن نیز برگرفته شده و خلاصه کتاب اول قانون بو على سینا بوده است.

321- شرح القانون، از جمال الدین ابو منصور حسن حلى، قرن 8.

322- شرح القانون، از على بن عبد الّه معروف به زین العرب مصرى، قرن 8.

323- شرح القانون، از صدر الدین على گیلانى متوفى در هند، قرن 11، عربى.

324- شرح القانون، از شیخ شمس الدین محمد بن محمود آملى، قرن 8.

325- شرح المنظومة، شرحى است بر منظومه پزشکى شیخ محمد حسین سبزوارى، قرن 13، عربى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 322

326- شرح الموجز فى الطب، از میر عباس لکهنوى، قرن 13.

327- شرح طب الائمة، از محمد شریف خواتون‏آبادى، قرن 12.

328- شرح طب الرضا علیه السّلام معروف به «رساله الذهبیة»، شرح و ترجمه فارسى از فرزند محمد هاشم طبیب و به نام شاه سلیمان صفوى، قرن 11.

329- شرح طب الرضا علیه السّلام، از سید عبد اللّه بن محمد رضا شبر، قرن 13.

330- شرح طب الرضا علیه السّلام، از محمد بن حاج محمد حسن مشهدى، قرن 13، فارسى، چاپ شده.

331- شرح طب الرضا علیه السّلام، از محمد بن یحیى، فارسى.

332- شرح طب الرضا علیه السّلام، از محمد شریف خواتون‏آبادى، قرن 12.

333- شرح طب الرضا علیه السّلام، از نوروز على بسطامى.

334- شرح طب النبى (ص)، از محمد شریف خواتون‏آبادى، قرن 12.

335- شرح فصول ابقراط، از ابو الحسن على بن نفیس ابو الحزم قرشى، قرن 7، درباره سبب‏ها و نشانه‏ها و اندکى نیز درباره درمان‏ها، چاپ شده.

336- شرح قانونچه، شرحى است از حسین بن محمد استرابادى (تحریر سال 1082) بر کتاب محمود بن محمد چغمینى (قرن 5).

337- شرح قانونچه، قرن 9 در هرات.

338- شرح کلیات الطب، از سید شرف الدین ایلاقى شاگرد بو على، قرن 5؟

339- شرح کلیات القانون، از حکیم على گیلانى هندى، قرن 11، پزشکى (جلد دوم درباره شرح داروهاى ساده مى‏باشد).

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 323

340- شرح کلیات القانون، شرح از شمس الدین محمد آملى بر قانون بو على سینا، قرن 8.

341- شرح لغز القانون، از محمد سلیم رازى، فارسى، شرحى است شامل بسیارى از مسایل پزشکى و مقدارى ریاضى.

342- شرح لغز القانون، از میرزا محمد تقى، مشهور به حاج آقا بابا و ملقب به ملک الاطباء شیرازى، قرن 13، عربى، چاپ شده.

343- شرح مختصر القانون، شرحى است از شمس الدین محمد آملى (قرن 8) بر مختصر قانون بو على سینا از شرف الدین محمد ایلاقى که به آن «فصول الایلاقیة» مى‏گویند.

344- شرح مشکلات القانون، شرحى است از میرزا نصیر حسینى شیرازى (قرن 12) بر کتاب قانون بو على سینا.

345- شرح موجز القانون، از ابو عبد اله فضل بن ابو نصر، قرن 9 در سمرقند.

346- شرح موجز القانون، مشهور به «شرح نفیسى»، از نفیس بن عوض کرمانى، قرن 9، عربى.

347- شرح نظم القانون، از داود انطاکى، قرن 10، عربى.

348- الشرفیة، از محمد مسیح، فارسى، درباره پزشکى.

349- شطر الغب، از بو على سینا، قرن 5، عربى.

350- شفاء الابدان، از واجد على خان هندى، قرن 12، فارسى، استخراج از «مفرح القلوب» محمد اکبر شاه ارزانى (قرن 12)، چاپ 1897 در هند.

351- شفاء الاسقام، از عبد الرزاق بن عبد الکریم کرمانى، معاصر شاه سلطان حسین میرزا بایقرا، قرن 10، فارسى، پزشکى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 324

352- شفاء الامراض، تحریر 1250، فارسى.

353- الشفاء العاجل (درمان فورى)، از صدر الدین على گیلانى هندى، قرن 11، وى آن را در قبال «برء الساعة» (درمان فورى) تألیف زکریاى رازى نوشته است.

354- شفاء المرض، نام‏هاى دیگر آن: «شفاء المرضا» یا «شفاء الرجال» مى‏باشد، قرن 8، پزشکى، به شعر.

355- شفاء المؤمنین، از میرزا زین العابدین بن محمد على، برگرفته از «حاوى کبیر»، «حاوى صغیر» و ...، او اشاره مى‏کند که نام این کتاب را با استخاره از قرآن شریف تعیین کرده است.

356- الشهابیة، از محمد تقى، قرن 13، فارسى، درباره درمان بیمارى وبا، چاپ شده.

357- صحة الابدان، از حبیش تفلیسى، قرن 6، درباره پزشکى.

358- الصحة و المرض (تندرستى و بیمارى)، از فضولى بغدادى، قرن 10، فارسى.

359- ضوابط الطب، یا: «قوانین الطب»، از خواجه نصیر طوسى، قرن 7.

360- ضیاء الابصار (روشنى چشم‏ها)، از حکیم محمود خان هندى، فارسى، پزشکى، در هند چاپ شده.

361- ضیاء العیون (نور چشم‏ها)، از میرزا على خان پسر میرزا زین العابدین خان همدانى، قرن 13، فارسى، برگرفته از کتاب‏هاى چشم‏پزشکى اروپایى و درباره بیمارى‏هاى چشم، چاپ 1309 در تهران.

362- ضیاء الناظرین (روشنایى دیدگان)، تألیف کالزوسکى، ترجمه دکتر محمد خان کرمانشاهى، قرن 14، فارسى، درباره چشم‏پزشکى، چاپ 1301 و 1310 در تهران.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 325

363- الطب، از شرف الدین حسن ملقب به شفائى، معاصر شیخ بهائى، قرن 11.

364- الطب، منتخبى است از کتاب‏هاى گذشتگان، و ظاهرا این کتاب «قانونچه» چغمینى مى‏باشد، قرن 5؟

365- طب اکبرى، از میر على اکبر بن میر سید بابا حسینى، قرن 11، فارسى، درباره بیمارى‏هاى کودکان و پزشکى زنان، چاپ شده.

366- طب اکبرى یا «طب الاکبر»، از محمد اکبر شاه ارزانى، قرن 12، فارسى، جهت عالم‏گیر شاه تألیف شده و در سال‏هاى 1271 و 1279 در هندوستان به چاپ رسیده و ترجمه‏اى است از «الاسباب و العلامات» با اضافاتى از «القانون» و «الذخیرة» و غیره.

367- طب الاحمدى، از احمد بن صالح، قرن 12، روایاتى که درباره پزشکى است در این کتاب آمده است.

368- طب الاکبر و حدود الامراض و اغراضه، از محمد اکبر شاه ارزانى، قرن 12 در هند.

369- الطب الاکبرى، از ابو الفتح بن عبد الرزاق گیلانى شاعر، قرن 10، وى از ماهرترین پزشکان زمان خود بود که به هندوستان رفته و به سلطان اکبر شاه فرزند همایون شاه پیوست.

370- طب الامام الصادق جعفر بن محمد (ع)، از میرزا محمد بن میرزا صادقى، قرن 14، این کتاب با تاریخ پزشکى شروع و به زندگى‏نامه پزشکان زمان امام صادق (ع) ختم گردیده، و در سال 1374 چاپ شده است.

371- طب الائمه (ع)، از ابو عتاب عبد اله و حسین، فرزندان بسطام بن شاپور زیات، این کتاب درباره اخبارى است که از امامان علیهم السّلام در مورد سود و زیان غذاها و

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 326

نوشیدنى‏ها و تعویذ جهت دفع بیمارى‏ها و بلاها رسیده است، مجلسى نیز از آن در بحار خود نقل نموده است، چاپ هند.

372- طب الائمه (ع)، از سید عبد اله حلّى، قرن 13، به شعر است.

373- طب الائمه (ع)، از محمد قاسم بن غلامعلى طبیب.

374- طب الرضا (ع)، موسوم به رساله «الذهبیة» یا «المذهبة» در بمبئى چاپ شده است.

طب الرضا (ع)، نیز نگاه کنید به: «طب الرضوى»، «الذهبیة الطبیة»، «الترجمة العلوى»، «ترجمة الذهبیة»، «کنز الذهب»، «شرح الذهبیة»، «شرح طب الرضا علیه السّلام»، «رسالة فى الطب»، «هدیة سلیمانى»، «تحفة سلیمانیة»، «ترجمة الذهبیة الرضویة»، «ترجمة الموسوى فى الطب الرضوى»، «الذهبیة فى اسرار العلوم الطبیة»، «الفوائد الرضویة»، «محمودیة».

375- الطب الرضوى، از سید حسین بن نصر الّه ارومى موسوى، قرن 14.

376- الطب الرضوى، از سید ضیاء الدین ابو الرضا فضل اللّه راوندى، قرن 6.

377- الطب الروحانى، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، وى این کتاب را بدین جهت تألیف نموده که قرینه‏اى براى کتاب «منصورى» باشد که در آن درباره طب جسم صحبت شده تا هر دو به هم ضمیمه گردیده و فایده آن را در مورد روح و جسم عمومیت دهد.

378- الطب السامى، از ذو النون اصفهانى، از ملازمان سام میرزا پسر شاه اسماعیل اول، قرن 10، پزشکى.

379- طب الفقراء، از سید هبة الدین شهرستانى، قرن 14، درباره درمان بعضى بیمارى‏ها با داروهاى ارزان‏قیمت و براساس تجربیات درست.

طب الفقراء، نیز نگاه کنید به: من لا یحضره الطبیب.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 327

380- الطب الفلسفى، از احمد بن حسن، درباره پزشکى براساس ستاره‏شناسى.

381- الطب المجدول، از ابو المظفر محمد بن منتصر هروى، قرن 7، آن را به دستور ارغون خان تألیف کرده است.

382- الطب المجدول، از سید مهدى طبیب، قرن 14، عربى، درباره بیمارى‏ها.

383- الطب المروى، از سید عبد اللّه محمد رضا شبر حسینى، قرن 13، به شعر.

384- طب النّبى (ص)، از شیخ ابو العباس مستغفرى، قرن 5.

385- طب النّبى (ص)، از ابو نعیم احمد بن عبد اللّه اصفهانى، قرن 5.

386- طب النّبى (ص)، از ابو وزیر بن احمد ابهرى، تاریخ تحریر سال 1070، آنچه از پیامبر (ص) درباره داروها و خوراکى‏ها و نوشیدنى‏ها و آداب خوردن و آشامیدن رسیده در این کتاب آمده است. علّامه مجلسى در بحار الانوار از آن نقل نموده، و این کتاب غیر از «طب النّبى» تألیف ابو العباس جعفر بن محمد مستغفرى است.

طب الهندى، نگاه کنید به: گل جعفرى.

387- طب النفوس، از مسعودى مؤلف «مروج الذهب»، قرن 4، روان‏شناسى؟

388- طب اهل البیت، از سید ابو محمد زید بن على بن حسین حسینى شاگرد شیخ طائفه، قرن 5.

389- طب تازه کیمیایى، فارسى، برگرفته از ابراکلسوس.

390- طب فارسى، از نظام الدین احمد ملقب به حکیم الملک گیلانى، قرن 13 در هند، فارسى؟.

طب منصورى، نگاه کنید به: الکناش المنصورى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 328

391- طب منظوم از عادل شیرازى، قرن 13؟

392- طب منظوم، از حکیم عبد اللّه یزدى، قرن 14؟، فارسى.

393- طب میرزا اشرف، قرن 11، فارسى، شاید این کتاب همان «تقویم الابدان» که به چاپ رسیده باشد.

394- الطبیة، از سید على محمد بن سید محمد، قرن 14.

395- طریقة النجاة، از دکتر فضل اللّه ملقب به وثوق الحکماء و مشهور به دکتر مجلسى، قرن 14، پزشکى؟، چاپ شده.

396- طریق دانستن درجات معاجین، از تقى الدین محمد فارسى، قرن 10، فارسى.

397- العجالة فى الطب.

398- عجالة نافعة، از حکیم شریف خان بن حکیم اکمل خان هندى، قرن 13، منتخبى از «علاج الامراض» فارسى است از همین مؤلف.

399- عقد الفراید الطبیة، از شیخ عبد الکاظم بن محمود، قرن 14، درباره کلیات پزشکى، درمان‏ها و داروهاى ساده و ترکیبى.

400- علاج الاسقام (درمان بیمارى‏ها)، از میرزا محمد حسین خان افشار، شاگرد دکتر پولاک اتریشى، قرن 13، فارسى، پزشکى جدید، چاپ شده.

401- علاج الاسقام و دفاع الآلام بعون اللّه الملک العلام، از محمد على تونى خراسانى، فارسى، درباره درمان انواع بیمارى‏ها و گرفتارى‏ها به‏وسیله دعاها و داروها و تعویذهایى مى‏باشد که از ائمه هدى (ع) رسیده است.

402- علاج الامراض، از حاج میرزا ابو القاسم اصفهانى، قرن 14، فارسى، درباره درمان بیمارى‏ها با دعا و دارو.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 329

403- علاج الامراض، از میرزا حسن بقراط التولیه سبزوارى، قرن 14، پزشکى؟

404- علاج الامراض، از حکیم محمد شریف خان هندى، قرن 13، فارسى.

405- علاج الامراض، از یوسف بن محمد، قرن 10.

406- علاج الثقل و السدة و التبرد، از سید على تبریزى، قرن 14، فارسى.

407- علائم الامراض، از میرزا عبد الکریم یزدى، پزشک زمان فتحعلى شاه، قرن 13.

408- علم الابدان، از حکیم منشى واجد على خان هندى، قرن 12، فارسى، پزشکى.

409- عین الحیاة، از حکیم محمد مجیر، تحریر سال 1058، فارسى، درباره پزشکى و نیز پادزهر.

410- غایة الشفا، از غلامحسین کنتورى، قرن 14، فارسى، چاپ در هند.

411- غایة الغرض فى معالجة المرض، از سید شریف منصور حسینى، قرن 13، فارسى؟، ترجمه‏اى است از کتاب «المنهج فى الطب» تألیف نجیب الدین محمد سمرقندى (قرن 7).

412- غایة الفهوم فى تدبیر المهوم، از اسحاق خان دهلوى، قرن 12، شرحى است بر بخش مخصوص «تب‏ها» از کتاب «قانون» بو على سینا.

413- غایة القصد فى معرفة الفصد، از شیخ شمس الدین محمد، قرن 10، درباره فصد (رگ زدن).

414- الغنیة الطبیة فى الامراض المعدیة (درباره بیمارى‏هاى مربوط به معده)، از شیخ عبد العزیز بن محمد حسن.

415- غیاثیة، از نجم الدین محمود شیرازى، قرن 8، فارسى، پزشکى.

416- الغیاثیة، از محمود بن محمد هروى، (تحریر قرن 10)، فارسى، ترجمه و شرحى است بر «ملخص» تألیف چغمینى (قرن 5).

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 330

417- فادزهر (پادزهر)، حکیم کمال الدین حسینى؟، فارسى.

418- فرح‏نامه، تحریر سال 1071، فارسى، پزشکى.

419- فرخ‏نامه، از مطهر بن محمد یزدى، قرن 6، پزشکى.

420- فرس‏نامه، فارسى، درباره دام‏پزشکى.

421- فرس‏نامه، تحریر سال 1242، فارسى، درباره دام‏پزشکى.

422- فرس‏نامه، فارسى، درباره دام‏پزشکى.

423- فرس‏نامه، فارسى، درباره دام‏پزشکى.

424- فرس‏نامه، تحریر سال 1307، فارسى؟، درباره دام‏پزشکى.

425- فرس‏نامه، تحریر قرن 13، فارسى، درباره دام‏پزشکى.

426- فرس‏نامه، فارسى، درباره دام‏پزشکى.

427- فرس‏نامه، تحریر سال 1024، فارسى، درباره دام‏پزشکى.

428- فرس‏نامه، تحریر قرن 11، فارسى، درباره دام‏پزشکى.

429- فرس‏نامه، فارسى، درباره دام‏پزشکى.

430- فرس‏نامه، فارسى؟.

431- فرس‏نامه، از محمد بن محمد، قرن 8، فارسى، درباره دام‏پزشکى.

432- فرس‏نامه، از سید عبد اللّه خان فیروز جنگ، بنام شاه جهان پادشاه، تحریر سال 1246، فارسى، مصوّر، درباره دام‏پزشکى.

433- فرس‏نامه، یا «علاج الخیل»، از دکتر مرتضى گل‏سرخى، قرن 14، فارسى؟، چاپ 1299 ش.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 331

434- الفرض فى معرفة النبض، از فرج الّه بن محمد، تحریر قرن 13، عربى.

435- فرهنگ پزشکى، فارسى، به ترتیب حروف الفبا.

436- فرهنگ نصیرى، موسوم به «حل مخزن الادویة» و «رسالة نصیریة»، از حکیم محمد نصیر، فارسى، درباره پزشکى و خاصیت داروها، چاپ 1897 م. در هند.

437- فرهنگ هندى به فارسى، از حکیم یوسفى، یوسف بن محمد هروى، قرن 10، فارسى- هندى، درباره اصطلاحات پزشکى، به شعر.

438- الفرید، از میرزا عبد اللّه حکیم، معروف به حکیم عبد اللّه اعلم، قرن 11، فارسى، پزشکى.

439- الفصد، از ابو الحسن على بن محمد گرگانى، تحریر سال 1279، فارسى، درباره فصد (رگ زدن).

440- الفصد، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، درباره فصد (رگ زدن).

441- الفصد، از زکریاى رازى، (قرن 4)، ترجمه به فارسى، درباره فصد (رگ زدن).

442- الفصد، برگرفته از حکیمان روم و هند و عرب و فارس، تحریر قرن 12، فارسى.

443- الفصد، قرن 10، عربى.

444- فصد، فارسى.

445- الفصد یا «رسالة فى العروق المفصودة»، از بو على سینا، قرن 8، عربى.

446- فصل در معرفت بیمارى و موت، از عبد اله گرجى و فرهاد گرجى، تحریر قرن 13، فارسى.

447- الفصول، از ابو الحسن احمد طبرى، تحریر قرن 10 یا 11، درباره درمان‏هاى بقراطى منسوب به بو على سینا.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 332

448- الفصول الایلاقیة، از سید محمد بن یوسف ایلاقى، شاگرد بو على سینا، قرن 5، عربى، درباره کلیات پزشکى، شرح‏هایى بر آن نوشته شده است.

الفصول الایلاقیة، نیز نگاه کنید به: «الایلاقى» و «مختصر القانون» از ایلاقى.

449- الفصول التسعین، از میرزا محمد شفیع، قرن 11، درباره درمان بیمارى‏ها با احادیث اهل بیت (ع).

450- الفصول المهمة فى اصول الائمة، از حرّ عاملى، قرن 11، عربى؟، درباره فقه و پزشکى و غیره، چاپ سال 1304 در ایران.

451- فصول بقراط، از احمد بن حسین تنکابنى، تحریر سال 1305، عربى، درباره پزشکى.

452- فصول بقراط، از میرزا على ناصح، معروف به قربانعلى سمنانى، قرن 14، عربى، پزشکى.

453- فصول بقراط، فارسى، پزشکى.

454- فصول چهارگانه، از عبد اله گرجى و فرهاد گرجى، قرن 13؟، ظاهرا پزشکى است.

455- فصول طبیه یا «فصول الطبیات» یا «فى الروح»، از بو على سینا، قرن 5، عربى.

456- فقه الاطباء، از حاج میرزا على شهرستانى حائرى، قرن 14.

457- فوائد الاغذیه، ترجمه‏اى است به فارسى، از «منافع الاغذیة و دفع مضارها» تألیف زکریاى رازى، قرن 11؟

458- فوائد الانسان، از درویش دوائى شیرازى، به نام جلال الدین محمد اکبر شاه بانى اکبرآباد هند، قرن 11، فارسى، درباره داروهاى پزشکى، به شعر.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 333

459- فواید الانسان، فارسى، پزشکى.

460- الفوائد البدنیة، از سید امیر فیض اللّه حسینى مرعشى، فارسى، درباره پزشکى و بهداشت از اخبار اهل بیت (ع) و از کتاب‏هاى پزشکى.

461- الفوائد الحسینیة فى الطب، از حکیم شیرازى.

462- فوائد الحکمة، از حاج سلیمان افندى بن سلیمان، تحریر سال 1121، فارسى، درباره نام داروها و اصطلاحات پزشکى.

463- الفوائد الرضویه، منسوب به محمد بن حسن طوسى، قرن 13، عربى، شرحى است بر طب الرضا موسوم به «ذهبیة».

464- فوائد الزنجبیل، منسوب به بو على سینا، قرن 5، عربى.

465- فوائد الطب، از شیخ محمد بن حزین، قرن 12، در هند، فارسى.

466- فوائد الطب و مجرباته، از حاج میرزا على شهرستانى، قرن 14، فارسى.

467- الفوائد الطبیة، از شیخ عبد اللّه مامقانى، قرن 14، فارسى.

468- فوائد الموائد، از سید عبد اله بوشهرى، قرن 14، درباره غذاها و نوشیدنى‏ها و آداب خوردن و آشامیدن و احادیثى است که در این مورد آمده.

469- فوائد چوب یا بیخ چینى، از علاء نو اللّه، قرن 10، فارسى، درباره درمان آتشک (سوزاک).

470- فواید یوسفیه، از حکیم یوسفى، یوسف بن محمد هروى، قرن 10، فارسى، درباره پزشکى (داروها)، به شعر بوده و اسم تاریخى آن: «فواید الاخیار» مى‏باشد.

471- فهرست کلیات الطب، از سید شبر حویزى، قرن 12؟

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 334

472- فیزولجى (فیزیولوژى)، از اعلم الممالک میرزا على خان معلم دار الفنون، قرن 14، فارسى؟، فیزیولوژى.

473- قانون العلاج، از سید على مرعشى تبریزى، قرن 13، فارسى، درباره پزشکى و درمان وبا و طاعون، چاپ 1270 در تبریز.

474- قانونچه، از محمود چغمینى خوارزمى، (قرن 5)، شرح فارسى از حکیم محمد اکبر شاه ارزانى (قرن 12 هند، این کتاب «مفرح القلوب» نیز نامیده شده)، درباره پزشکى، به‏طور مکرر در لاهور (در سال 1330) و کلکته و لکهنو و غیره چاپ گردیده است.

قانونچه، نیز نگاه کنید به: مفرح القلوب.

475- قانون حداث سکندرى، از حکیم سکندر، قرن 12، هند، فارسى، پزشکى.

476- قانون علاج، از حکیم سید سراج الدین، فارسى، چاپ قرن 13 در هند.

477- القانون فى الطب، از بو على سینا، قرن 5، عربى، این اثر در پنج جلد تنظیم شده: 1- کلیات طب 2- داروهاى غیر ترکیبى 3- بیمارى‏هاى مربوط به هر عضو 4- بیمارى‏هاى جزئى مربوط به غیر از اعضاء 5- ترکیب داروها، شرح‏هاى زیادى بر کلیات آن نوشته شده و گروهى نیز «قانون» را خلاصه نموده‏اند، اولین‏بار در اروپا چاپ شد و سپس در مصر و برخى کشورهاى دیگر چاپ گردید.

478- قرابادین (داروهاى ترکیبى)، از ابن تلمیذ، قرن 6، عربى، داروهاى ترکیبى.

479- قرابادین (داروهاى ترکیبى)، از بدر الدین محمد قلانسى، قرن 11.

480- قرابادین (داروهاى ترکیبى)، از سید محمد هاشم (سید علوى خان)، قرن 12، ساکن هند.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 335

481- قرابادین (داروهاى ترکیبى)، از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى؟

482- قرابادین (داروهاى ترکیبى)، تحریر قرن 11 یا 12، فارسى.

483- قرابادین اعظم و اکمل (قرابادین بزرگ‏تر و کامل‏تر)، از حکیم محمد اکمل خان، فارسى، درباره پزشکى و داروها، داراى فهرست الفبایى داروها مى‏باشد، چاپ هند در سال‏هاى 1302 و 1310.

484- قرابادین جلالى، از جلال الدین امرودهى، فارسى، چاپ 1314 در هند.

485- قرابادین خلاصة التجارب (قرابادین خلاصه آزمایش‏ها)، درباره معجون‏ها، داروهاى کوبیده و پودر شده، داروهاى مسهل، نوشیدنى‏ها، روغن‏ها و سوزاننده‏ها مى‏باشد.

قرابادین خلاصة التجارب، نیز نگاه کنید به: خلاصة التجارب.

486- قرابادین ذکائى، از حکیم ذکاء اللّه هندى، چاپ 1302 در هند.

487- قرابادین سلطانى، از حکیم میرزا احمد اختر هندى، فارسى، چاپ 1893 میلادى در هند.

488- قرابادین شفائى، از سید مظفر حسینى شفائى معروف به حکیم شفائى، قرن 10، فارسى، الفبایى و درباره داروهاى ترکیبى، چاپ 1302 در هند.

489- قرابادین صالحى یا «تحفة الصالحین»، از محمد صالح هروى، تحریر 1204، فارسى؟ به ترتیب حروف الفبا، چاپ 1284.

490- قرابادین عظیم، از حکیم محمد اعظم خان ملقب به ناظم جهان هندى، فارسى، چاپ قرن 13 در هند.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 336

491- قرابادین قادرى، از حکیم محمد اکبر شاه ارزانى، قرن 12 هند، فارسى، درباره داروها و درمان‏ها، چاپ 1914 میلادى و 1277 و 1286 در هند.

492- قرابادین مجمع الجوامع و ذخائر التراکیب، از سید محمد حسین خان شیرازى، از پزشکان سند، قرن 12، فارسى، در دو جلد در بیان کیفیت غذاهایى که داراى طبیعت نیروبخش است و اقسام آن و راه‏هاى شناخت آن و سبب احتیاج بعضى از داروها به ترکیب شدن و کیفیت ترکیب و غیره، الفبایى، چاپ 1255 و 1275 در هند و سال 1276 در ایران.

493- قرابادین محجة العلاج‏

قرابادین مظفرى، نگاه کنید به: قرابادین شفائى.

494- قرابادین معصومى، از معصوم بن کریم الدین شوشترى، قرن 11.

495- قسطاس الاطباء (میزان پزشکان)، از نور الدین محمد شیرازى، قرن 11 در هند.

496- قصة الطبیب، پزشکى؟

497- قصیدة حفظ الصحة، از یوسف بن محمد بن یوسف (یوسفى)، قرن 10، فارسى، درباره خوردنى‏ها، نوشیدنى‏ها، خواب، حرکت، ورزش، آب و هوا و تدابیر پزشکى و نام داروها، چاپ شده، به شعر.

498- قصیدة فى اسماء الادویة المفردة (قصیده‏اى درباره نام داروهاى غیر ترکیبى)، از یوسف بن محمد بن یوسف (یوسفى)، قرن 10.

499- القواعد، عربى، تحریر سال 1066، درباره پزشکى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 337

500- قواعد الامراض یا «کلیات طب فرنگى»، اصل کتاب از شلمیر فلمینکى معلم دار الفنون در عصر ناصر الدین شاه است، ترجمه به فارسى، قرن 13، چاپ 1292 در تهران.

501- قواعد الصحة الناصحى، از میرزا على ناصح، قرن 14، فارسى.

502- قواعد الطب، از میرزا على ناصح، قرن 14، فارسى.

503- قواعد المشکلات، از شیخ داود انطاکى، قرن 10، عربى، درباره پزشکى.

504- قوام علوم الطب، از ابو الحسن على بن زید بیهقى، قرن 6.

505- قوانین الشفائیة لعلاج حمى الوبائیة (روش‏هاى درمانى براى معالجه تبهاى وبائى)، از حکیم اصغر حسینى، فارسى، چاپ هند.

506- قوانین الطب، از خواجه نصیر طوسى، قرن 7.

507- قوانین الطب، از علاء الدین محمد (یا غیاث الدین محمّد، و یا محمد بن هبة اللّه سبزوارى)، قرن 9.

قوانین الطب، نیز نگاه کنید به: ضوابط الطب.

508- قوانین ترکیب الادویة القلبیة (روش‏هاى ترکیب نمودن داروهاى قلبى)، از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى.

509- قوانین حفظ الصحة، از بقراط تولیه، میرزا محمد حسن سبزوارى، قرن 14.

510- قوة الباه (نیروى جنسى)، از ابو المظفر حبیب اللّه، تألیف براى سلطان سنجر سلجوقى، قرن 6.

قوة الباه، نگاه کنید به: منافع الناس.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 338

511- قوة الباه، عربى.

512- قوة باه، از میر محمد خان نورى نقشبندى، فارسى، درباره درمان نیروى جنسى.

513- قوه باه، از شمس الدین محمد طبیب شیرازى، فارسى، تألیف قبل از سال 1032.

514- قوه باه، از هبة اللّه طبیب، فارسى، تألیف قبل از سال 1032.

515- قوه باه، فارسى، درباره: منافع و ضررهاى آمیزش، اوقات آمیزش، جبران اشتباه، علائم ضعف نیروى جنسى، روش درمان، غذاها، داروها، دستگاه تناسلى، درمان آن.

516- (چون به نظر مى‏رسید که مترجم کتاب ردیف 516 مسلمان نبوده از این لیست حذف گردید).

517- کاسنى، از بو على سینا، قرن 5، عربى، (رساله‏اى است پزشکى که با عناوین متعدد ذکر شده، از جمله: «الهندباء و غیر مغسولة»، «علّة الامر باستعمال الهندباء کاسنى» و «آب کاسنى»).

518- کاشف الرموز، عربى، درباره شرح مختصر قانون، چاپ 1905 میلادى در هند.

519- الکافوریه، از حاج آقا بابا شیرازى (ملک الاطباء شیرازى)، قرن 13، درباره کافور، چاپ 1283.

520- کامل العلائى، از علاء الدین محمد طبیب، تحریر سال 1212، فارسى، درباره پزشکى و داروهایى که آزمایش کرده و یا از پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) روایت شده و به دست مؤلف رسیده به ترتیب حروف الفبا و از الف تا ى.

521- کتاب الابدال، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، درباره جاى‏گزین بعضى از داروها در درمان مى‏باشد.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 339

522- کتاب الادویة (کتاب داروها)، از احمد بن محمد قمى، قرن 4.

523- کتاب الاعضاء، از زکریاى رازى‏ ، قرن 4، عربى.

524- کتاب الجدرى (کتاب آبله)، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، درباره علل بیمارى آبله، علائم و درمان آن به تفصیل بیان شده است.

525- کتاب السموم (کتاب سمّ‏ها)، از جابر بن حیّان، قرن 2، عربى.

5/ 525  کتاب الصیدلة یا «صیدنه»، از ابو ریحان بیرونى، قرن 5، عربى (ترجمه فارسى هم دارد)، درباره پزشکى.

526- کتاب الطب، از احمد بن محمد قمى، قرن 4.

527- کتاب الطب، از ابو عبد الّه سیارى (احمد بن محمد بن سیار بصرى) کاتب آل طاهر در زمان امام عسکرى علیه السّلام، قرن 3؟

528- کتاب الطب، از اسماعیل بن شعیب عریشى.

529- کتاب الطب، قرن 11، فارسى، درباره پزشکى و بعضى سفارشات در مورد بیمارى‏هاى روحى.

530- کتاب الطب، از حکیم نظام الدین على کاشى، از پزشکان شاه عباس، قرن 11.

531- کتاب الطب، از سیف الحکماء دماوندى، مقیم هند در زمان اکبر شاه، قرن 11، وى شاعر هم بوده است.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 340

532- کتاب الطب، از صدر الدین کاشانى قمى، از پزشکان سلطان جهانگیر شاه هندى، قرن 11، وى شاعر هم بوده است.

533- کتاب الطب، از عبد الرزاق اصفهانى، پزشک و شاعر.

534- کتاب الطب، از ابو احمد عبد العزیز بن یحیى جلودى، قرن 4.

535- کتاب الطب، از عبد اله بن جعفر حمیرى مؤلف «قرب الاسناد» و بزرگ قمى‏ها، قرن 3، اکثر توقیعاتى که از ناحیه مقدسه شرف صدور یافته است به وى منتهى مى‏گردد.

536- کتاب الطب، از ابو الحسن على بن حسن فضال.

537- کتاب الطب، از على بن حسین بن موسى بن بابویه قمى، پدر شیخ صدوق، و بزرگ اهل قم، قرن 4.

538- کتاب الطب، از حاج میرزا غلام على طبیب، قرن 14، فارسى، درباره چشم پزشکى و نیز برخى قرص‏ها و معجون‏ها.

539- کتاب الطب، از میرزا محمد کریم زنوزى تبریزى (جد فیلسوف الدوله)، قرن 13؟

540- کتاب الطب، از کمال الدین بن نور الدین، قرن 10، و براى شاه طهماسب، فارسى.

541- کتاب الطب، از سید نور الدین محمد شوشترى.

542- کتاب الطب، از ابو جعفر محمد بن احمد بن محمد بن رجاء بجلى کوفى، قرن 3، عربى.

543- کتاب الطب، از ابو جعفر محمد بن احمد بن یحیى اشعرى قمى.

544- کتاب الطب، از ماجیلویه ابو عبد الّه محمد بن عبید اله جنابى برقى.

545- کتاب الطب، از میرزا محمود بن میرزا حسن رازى، قرن 14.

546- کتاب الطب، از ابو الحسن موسى بن حسن اشعرى قمى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 341

547- کتاب الطب، از ابو نضر محمد بن مسعود سمرقندى.

548- کتاب الطب، از سید ضیاء الدین نور اللّه مرعشى شوشترى، قرن 10 (جدّ قاضى نور اللّه شوشترى که به سال 1019 شهید گردید).

549- کتاب الطب، از شیخ على نجفى، قرن 13.

550- کتاب الطب الصغیر، از شیخ حسین شهاب الدین کرکى، قرن 11.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى ؛ ص341

551- کتاب الطب الکبیر، از شیخ حسین شهاب الدین کرکى، قرن 11.

552- کتاب الطبخ، از شیخ ابو على احمد بن محمد مسکویه رازى، قرن 5، درباره پزشکى.

553- کتاب الطب و التشریح، از سید شاعر طبیب طبسى استرابادى، متخلص به حکیمى، قرن 9.

554- کتاب المعاجین و الادویة المرکبة (کتاب معجون‏ها و داروهاى ترکیبى)، از حکیم عبد اله اعلم، قرن 11، فارسى، نام داروها در آن به ترتیب حروف الفبایى است.

555- کتاب فى التقسیم و التشجیر، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، بیمارى‏ها و سبب آنها با شرح و بیان و طبقه‏بندى‏شده آمده است.

556- کتاب فى الطب و غیره، از حکیم شرف الدین حسن ملقب به شفائى، قرن 11.

557- کتاب فى جو الاسراب، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، بحث در مورد هواى زیرزمین‏ها.

558- کتاب فى علم المزاج، از ابو نصر فارابى، قرن 4.

559- کتاب مأمونى، تحریر 1251، فارسى، درباره پزشکى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 342

560- کحالى (چشم‏پزشکى)، از میرزا على سمنانى نجفى، قرن 14.

561- کحالى، از دکتر پولاک اتریشى معلم دار الفنون، ترجمه محمد حسین افشار، قرن 13، فارسى، چاپ 1273.

562- کشاف العیون، از محمد سلیم خان صاحب حکیم، فارسى، درباره پزشکى، چاپ 1888 در هند.

563- کشت‏زاد، از حکیم وارث على هندى، فارسى، درباره پزشکى، چاپ 1305 در هند.

564- کشف الاخطار فى طب الائمة الاطهار، از سید شمس الدین محمد حسینى احساوى، قرن 11، شامل تعویذ و داروهاى برگرفته از احادیث.

565- کشف الاسرار، از غیاث الدین على بن کمال الدین پزشک شاه اسماعیل، قرن 10، درباره داروها. (ضمنا در سال 987 توسط سید حسین مجتهد عاملى براى این پزشک اجازه روایت صادر گردیده است)

566- کشکول، از میرزا سلیم آخوند اوف طبیب قره‏باغى، قرن 14؟، فارسى، درباره پزشکى، چاپ 1314، در تهران.

567- الکشکول، از فضل اللّه بن محمد جعفر استرابادى، تحریر قرن 13، فارسى، درباره پزشکى.

568- الکشکول الحسینى او الحائریة، از شیخ عبد الحسین حائرى حافظ، تحریر سال 1294، درباره دعاها و داروهاى آزمایش‏شده.

569- کفایة الطب، از ابو الفضل حبیش بن ابراهیم، پزشک تفلیسى، قرن 6، فارسى، درباره کلیات پزشکى و غذاها و داروها، براى ملکشاه سلجوقى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 343

570- کفایه مجاهدیه، از منصور بن محمد (شیعه؟)، قرن 8، فارسى، براى شاه شجاع آل مظفر. (نام دیگر آن «کفایه منصوریّه» است).

571- کفایه منصورى، از منصور بن محمد، فارسى، درباره پزشکى علمى و عملى، چاپ 1303 در هند. (نام دیگر آن «کفایه مجاهدیه» است).

572- کفایه وبائیه، از سید رضا خان صدیق الحکماء، قرن 14؟، فارسى، درباره بیمارى وبا و علائم و درمان آن، چاپ سال 1328 در تبریز.

573- کلیات الطب، از شیخ مهذب الدین احمد بن عبد الرضا، قرن 11 در شاه جهان آباد، به شعر.

574- کلیات طب، از ملک الاطباء محمد تقى (حاج آقا بابا شیرازى)، قرن 13، فارسى، چاپ سال 1283، به شعر.

575- کلیات طب فرنگى، از شیخ محمد رضا قلى فرزند محمد حسن شریعت سنگلجى، قرن 14، فارسى، چاپ سال 1324.

576- کلید اسرار، از دکتر غلامحسین جوانمرد، قرن 14، فارسى، درباره درمان بیمارى‏ها از راه خواب، چاپ سال 1315 در هند.

577- کلید شناسایى در عالم غیر مرئى، از دکتر خلیل خان اعلم الدوله، قرن 14، فارسى، پزشکى؟، چاپ 1314 ش.

578- الکناش، از ابو الحسن احمد بن محمد طبرسى، قرن 4، درباره پزشکى (مقاله چهارم آن درباره بیمارى‏هاى چشم است).

579- الکناش المنصورى یا «طب منصورى»، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 344

580- کنز الاختصاص و درة الغواص، از على بن محمد بن ایدمر جلدکى، یا على جلدکى، قرن 8، درباره پزشکى و مطالب گوناگون دیگر، چاپ سال 1309 در هند.

581- کنز الادیب فى کل فن عجیب، از شیخ احمد بن شیخ درویش على بغدادى، قرن 14، درباره پزشکى و مطالب گوناگون دیگر. (جلد هفتم آن درباره پزشکى است که آن را «کنز الطبیب» نامیده و در این فهرست به‏طور جداگانه نیز آمده است).

582- کنز الاسرار، از حکیم هادى حسن مرادآبادى هندى، قرن 12؟، فارسى، پزشکى، چاپ سال 1288 در هند.

583- کنز الاشتها، از کمال الدین ابو اسحاق احمد حلاج شیرازى، معروف به اطعمه، قرن 9، فارسى، درباره درمان بیمارى کم‏اشتهایى به غذا، چاپ 1303 در اسلامبول، به شعر (به آن «دیوان اطعمه» یا «دیوان اسحاق اطعمه» گفته مى‏شود).

584- کنز الاطباء، از عبد الحمید بن معین الدین محمد حسینى تبریزى، فارسى، درباره پزشکى.

585- کنز الحکماء، از ابو سعید بن ابراهیم، درباره پزشکى (داروهاى بیمارى‏هاى خاص).

586- کنز الذهب، ترجمه فارسى «طب الرضا (ع)» از محمد بن یحیى لاهیجى، به نقل از بحار الانوار.

587- کنز الذهب، ترجمه و شرح فارسى «طب الرضا (ع)» از محمد بن حسن طوسى، قرن 13، چاپ شده.

588- کنز الرموز، شرح فارسى «قانون» بو على سینا، از احمد الدین لاهورى، قرن 14؟، چاپ سال 1905 میلادى در هند.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 345

589- کنز الرموز، تحریر سال 1046، فارسى، پزشکى و گوناگون.

590- کنز الطبیب، از شیخ احمد بن شیخ درویش على بغدادى، قرن 14، درباره زنان و داروها و ... و نیز تمام مطالب «برء الساعة» زکریاى رازى و «طب الرضا (ع)» و «طب النّبى (ص)» را در کتاب آورده و سپس از داروهاى ساده و مرکب به ترتیب حروف صحبت نموده و بسیارى از مباحث تشریح را در یک مقدمه و چند فصل و یک خاتمه بیان کرده است.

591- کوفت (سیفیلیس)، از دکتر محمد کرمانشاهى، پزشک مخصوص ناصر الدین شاه، قرن 13، فارسى؟، درباره علائم و درمان بیمارى فوق، چاپ سال 1297.

592- الکوکب الدرى فى علاج الحصبة و الجدرى (ستاره درخشان درباره درمان حصبه و آبله)، از محمد حسن بن معصوم شیرازى، قرن 13.

593- کیفیت اعمال که در روز نوروز به حسب سنت و طب به عمل باید آورد، از عماد الدین محمود پزشک شیرازى، قرن 10، فارسى.

594- کیمیاء الشفاء، تألیف پدر سید محمد خراسانى، رئیس پزشکان در دولت عثمانى، تحریر سال 1258، ترکى (ترجمه فارسى آن از محمد على فانى در تاریخ 1246 و با نام «طب کیمیویى» انجام شده است).

595- گل جعفرى، ترجمه فارسى «رسالة الاهلیلجة» است که گفته شده در آن، امام جعفر صادق علیه السّلام به سئوالات پزشک هندى پاسخ داده و به همین جهت «طب هندى» خوانده مى‏شود. ترجمه فارسى از محمد بن حسن طوسى مشهدى، قرن 13. (نام کتاب:

«گل جعفرى» در ضمن مادّه تاریخ آن- سال 1213 نیز مى‏باشد).

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 346

596- گنج بادآورد، از نواب خان زمان (میرزا امان اللّه امانى حسینى فرزند مهابت خان، سپهسالار شاه جهان حاکم مغول هندوستان)، قرن 11، فارسى، درباره پزشکى.

597- گنجینه، از میرزا فتح اللّه مرعشى و ...، قرن 13، فارسى، درباره پزشکى و مطالب گوناگون دیگر.

598- گوهر المعاجین فى الطب، از میرزا على ناصح، معروف به قربان على بن محمد پزشک سمنانى، قرن 14، فارسى.

599- لذت عیش ناصر شاهى، از محمد پزشک، تحریر قرن 13؟، فارسى و عربى، درباره نیروى جنسى و درمان و تقویت و داروهاى مخصوص آن، و روش آسان نمودن باردارى و موانع آن.

600- لطائف المنهاج فى الطب، از داود انطاکى، قرن 10، عربى.

601- لغات تشریح اعضاى انسان، از نادر قاجار، قرن 13، فارسى.

602- لغز القانون، از شیخ بهایى، سال 1000 (مادّه تاریخ آن «لغز طبیبانه بى‏عدیل مى‏باشد)، عربى؟، پزشکى.

603- لماذا یحس النائم من البرد ما لا یحس الیقظان، از فخر الدین رازى، قرن 6، عربى.

604- اللوامع الشبریة فى الامراض البشریة، فارسى، درباره بیمارى‏هاى پوست، در کشورهاى دیگر نیز به چاپ رسیده.

605- مادة البقاء باصلاح فساد الهواء و التحرز من ضرر الاوباء، از ابو عبد الّه تمیمى پزشک، قرن 4 در مصر، عربى، در چندین جلد و براى یعقوب بن کلس وزیر سلاطین فاطمى مصر تألیف شده.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 347

606- ماده منوى و انعقاد نطفه، از نظام الدین احمد گیلانى، آن را به نام سلطان عبد الّه قطب شاه تألیف کرده، قرن 11، فارسى.

607- مأکول و مشروب، از میرزا یوسف بن محمد، قرن 10، فارسى، درباره بهداشت خوردنى‏ها و نوشیدنى‏ها، به شعر.

608- مأکول و مشروب، قرن 8، فارسى، پزشکى.

609- ماهیة المنى و کیفیة انعقاد النطفة و تولد الجنین و حقیقة الحرارة الغریزیه، از نظام الدین احمد گیلانى، به نام سلطان عبد اله قطب شاهى، قرن 11، عربى.

610- ما یعرض مزاج الانسان من السن الثالث الى آخر العمر و بیان کیفیة حفظه، از داود انطاکى، قرن 10، عربى، درباره بهداشت و مزاج.

611- ما یورث ازدیاد قوة الحافظة، از شیخ اسماعیل بن حسن، قرن 14، درباره دعاها و درمان‏ها.

612- مبادئ الطب، از محمد مهدى حسینى شیرازى، چاپ نجف.

613- مثنوى حفظ الصحة (مثنوى بهداشت)، از عادل شیرازى، تحریر قرن 13، ترجمه از عربى به فارسى، منسوب به «ثیاذوق» پزشک انوشیروان، به شعر.

614- مثنوى درّ منظوم در اشرف علوم، از شمس الدین محمد بن حسن جرجانى، تحریر قرن 10، فارسى، درباره بهداشت، درمان بیمارى‏ها و ترکیبات، به شعر.

615- مثنوى ده باب، از نقیب شیرازى، میرزا احمد، قرن 13؟، فارسى، درباره مطالب گوناگون و نیز اوصاف پزشکان، به شعر.

616- مثنوى شفاء المریض، از شهاب الدین پزشک، قرن 8، فارسى، درباره پزشکى، به شعر.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 348

617- مثنوى طب لقمانى، فارسى، پزشکى، به شعر.

618- مثنوى طب منظوم، از کاظم تبریزى، قرن 14؟ به شعر.

619- مثنوى طب منظوم، از شهاب الدین کازرونى، تحریر قرن 12، فارسى، به شعر.

620- مثنوى طب منظوم، از مجد الدین پزشک، فارسى، به شعر.

621- مثنوى طب منظوم، تحریر قرن 11، فارسى، به شعر.

622- مثنوى طب منظوم، تحریر قرن 13، فارسى، به شعر.

623- مثنوى طب منظوم، احتمالا از شیرازى، تحریر قرن 13، فارسى، به شعر.

624- مثنوى طب‏نامه، از خسرو بن معین، قرن 8، جهت شاه منصور آل مظفّر، فارسى، به شعر.

625- مثنوى طبیة، از شاعر متخلص به «ضیائى»، تحریر قرن 9، به شعر.

626- مثنوى عنوان، از عبد الکریم حکیم، در سال 1301 و به نام ناصر الدین شاه، فارسى، پزشکى؟ (وى یکى از دانشجویان قدیم در رشته پزشکى بوده)، به شعر.

627- مثنوى فى اختلاجات الاعضاء، احتمالا از بدر الدین جاجرمى، قرن 7، قبلا این اثر به نثر بوده و بعد به شعر درآمده.

628- مجربات، از حکیم على گیلانى، قرن 11، پزشکى، چاپ هند.

629- المجربات، از محمد کاظم پزشک تبریزى، قرن 14؟، پزشکى.

630- مجربات، از عماد الدین محمود پزشک شاه طهماسب، قرن 10، فارسى؟، پزشکى.

631- المجربات، از سید محمد واجد على خان مشهدى بنگالى، قرن 14، پزشکى.

632- مجربات افضلى، از میر محمد افضل، قرن 12؟، درباره پزشکى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 349

633- مجربات اکبرى، از شاه محمد اکبر بن میر حاج محمد مقیم، معروف به شاه ارزانى، قرن 12 هند.

634- مجربات اکملى، از محمد اصغر بن حاج میر مقیم، قرن 13؟، فارسى، چاپ قرن 13 هند.

635- مجربات الشفاء، از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى. (شرحى است کوتاه از «الاسباب و العلامات» او).

636- مجربات الطبیة، از آل طباطبا، درباره درمان بیمارى‏هاى سر و حلق.

637- مجربات جمالى، از جمال الدین مدراسى، قرن 13 در هند.

638- مجربات داود انطاکى، قرن 10، عربى، پزشکى.

639- مجربات رضائى، از سید رضا حسین جعفرى، درباره تقویت نیروى جنسى، بارها در هند چاپ شده.

640- مجربات سلیمانى، از محمد عبد الرشید هندى، چاپ 1919 میلادى، در لاهور.

641- مجربات ضیائى، از حکیم ضیاء حسن، فارسى، چاپ 1868 میلادى در هند.

642- مجربات الشفاء، از حکیم احمد بن محمد ملتانى کجراتى، تحریر قرن 11، فارسى، درباره نبض و قاروره و علائم بیمارى‏ها و درمان آن‏ها.

643- مجمع الادویه ناصرى، از مهذب السلطنه على رضا خان تفرشى، قرن 14، درباره داروها و به ترتیب الفبایى، چاپ 1309.

644- مجمع الافکار، از سید محمد بن ابو الفتح، متخلص به رونق، قرن 13، فارسى، درباره پزشکى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 350

645- مجمع الحکمتین، از محمد بن عبد الصبور، حکیم قبلى تبریزى، معاصر فتحعلى شاه، قرن 13، فارسى، درباره پزشکى ایرانى امّا متأثر از پزشکى اروپا مى‏باشد.

646- مجمع العلاج، از میرزا على ناصح، قرن 14، درباره پزشکى قدیمى، شامل:

بیمارى‏هاى مغز تا بینى در جلد اوّل، بیمارى‏هاى بینى تا معده در جلد دوم، بیمارى‏هاى معده تا رحم در جلد سوم و درباره مفاصل و تب‏ها در جلد چهارم.

647- مجمع الفرائد، پزشکى (در کتاب «شفاء المؤمنین» از مطالب آن نقل شده است).

648- مجموعة الادعیة و الادویة المجربة و مجالس منبریة و غیرها (مجموعه دعاها و داروهاى تجربه شده و مجالس منبرى و غیره)، از عبد الرزاق محدّث همدانى، قرن 14، فارسى، به شعر.

649- مجموعة الصنایع، یا «مجمع الصنایع»، از میر یحیى، یا حکیم مغربى، تحریر قرن 11، فارسى؟، درباره: داروها و پادزهر و مطالب گوناگون.

650- مجموعة العلوم، از محمد کاظم خراسانى، تحریر قرن 13 یا 14، فارسى، درباره مطالب گوناگون و نیز تجربیات پزشکى.

651- مجموعة الکلام، از میر على اکبر حسینى، قرن 11، پزشکى (قبلا تحت عنوان «طب اکبرى» به آن اشاره گردید).

652- مجموعه اکبرى، تحریر قرن 13، فارسى، پزشکى.

653- مجموعه بقایى، از حکیم محمد اسماعیل، فارسى، پزشکى.

654- مجموعه حکیم الملک، از نظام الدین احمد گیلانى، قرن 11 در هند، فارسى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 351

655- مجموعة رسائل طبیة، از نجیب الدین محمد سمرقندى، قرن 7، عربى، درباره پزشکى، از جمله: داروها، غذاى افراد تندرست، غذاى بیماران، داروهاى ساده، تبدیل داروها، روش ترکیب کردن داروهاى قلبى.

656- محمودیه، از ابو القاسم بن محمد کاظم زنجانى، قرن 13، فارسى، ترجمه و شرح «طب الرضا (ع)».

657- المحیط بصناعة الطب، از محمد بن شجاع، قرن 5؟.

658- مخازن التعلیم، از حکیم محمد شریف خان هندى، قرن 13؟، فارسى، درباره پزشکى، چاپ شده.

659- مختصر التذکرة، مختصر «التذکرة» مشهور به مفردات امام سویدى و به نقل از حدود چهارصد حکیم یونانى و مسلمان، تحریر قرن 12، براساس بیمارى‏هاى اعضاء از بالاى سر تا پاها مرتب شده است.

660- مختصر الطب، عربى.

661- مختصر الفصول المهمة فى اصول الائمة، از شیخ حرّ عاملى، قرن 11، عربى؟، درباره دین، طب و طب الرضا (ع).

662- مختصر القانون، از داود انطاکى، قرن 10، عربى، درباره پزشکى.

663- مختصر القانون، یا «الفصول الایلاقیه» یا «الایلاقى»، از سید شرف الدین ایلاقى شاگرد بو على، قرن 5.

664- مختصر اندر علم طب، از ابو سعید بن حسین، مشهور به «زرد گلیم»، تحریر قرن 10، فارسى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 352

665- مختصر اندر علم طب، از حبیش تفلیسى، قرن 6، عربى- فارسى.

666- مختصر شرح الاسباب، از سید محمد بن هاشم موسوى هندى، قرن 14، پزشکى و داروهاى ساده به ترتیب حروف الفبا.

667- مختصر مسکن الشجون، از شیخ محمد تقى گلپایگانى، قرن 13، درباره حکم فرار از وبا و طاعون.

668- مخزن اسرار الاطباء، از حکیم محمد مهدى بن محمد جعفر، قرن 12.

669- مخزن الادویة، از سید محمد حسین بن محمد هادى عقیلى علوى خراسانى، از پزشکان سند، قرن 12، درباره داروهاى ساده‏  و داروهاى ترکیبى و کلیات پزشکى.

670- مداواة وجع المفاصل، از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى.

671- مرآة الاکوان، از تیمور میرزا قاجار، قرن 13، درباره دگرگونى نطفه به جنین، و وضع حمل.

672- مرآة الصحة، از غیاث الدین محمد اصفهانى مجلّدى، قرن 9 و جهت بایزید خان عثمانى، فارسى، درباره پزشکى نظرى و عملى.

673- المرشد، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، درباره پزشکى.

674- مرصاد التشریح، از تیمور میرزا قاجار، قرن 13، و به نام محمد شاه قاجار، فارسى، درباره پزشکى و تشریح به روش قدیم.

675- المرغوب و المحذور لتحفة الدستور، از شرف بن بهاء پزشک شیرازى، تحریر قرن 9 در کشمیر، فارسى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 353

676- المرقاة، یا «الصحائف» منسوب به بدیع الزمان ابو عبد الّه حسین نطنزى، قرن 5، فرهنگ عربى به فارسى، درباره پزشکى و غیر پزشکى.

677- المرکبات الشاهیة، از بهادر خان صفوى، قرن 10 و به نام شاه طهماسب صفوى، درباره داروهاى ترکیبى.

678- مسئلة طبیة، از بو على سینا، قرن 5، عربى، درباره تقویت نیروى جنسى.

679- المسائل الطبیة، از بو على سینا، قرن 5، عربى، پزشکى.

680- مسکن الشجون (آرام‏بخش اندوه)، از سید محدث نعمة اللّه جزائرى، قرن 12، درباره حکم فرار از وبا و طاعون.

681- مسکن الفؤاد من خوف سرایة الطاعون بالاشتداد، از میرزا محمد تقى ملک الاطباء، مشهور به حاج آقا بابا شیرازى، قرن 13، فارسى، درباره درمان طاعون.

682- مسهل کردن، از عماد الدین محمود شیرازى، پزشک شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوى، قرن 10، فارسى.

683- مضرّت‏نامه، فارسى، در آن از حدود 200 ضرر آشکار، که طبق نظر پزشکان، متوجه شراب‏خوار مى‏باشد سخن رفته است.

684- مضمار دانش، از نظام الدین احمد گیلانى، قرن 11، و براى شاه عباس دوم، فارسى، درباره اسب و آداب تربیت و بیمارى‏ها و درمان آن مى‏باشد.

685- مطارح الانظار، از میرزا عبد الحسین فیلسوف الدوله، قرن 14، فارسى، درباره طبقه پزشکان در دوران‏هاى مختلف، جلد اول آن چاپ شده.

686- المطالع الغوثیة، به نام تقى الدین محمد امیر شاه تألیف شده، وقف قرن 11، درباره افلاک تا اخلاق و پزشکى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 354

687- المطب، از حکیم میرزا محمد على، فارسى، درباره پزشکى، چاپ هند.

688- مطب السؤال، از میرزا سید احمد بن محمد حسین تنکابنى، از پزشکان دربار فتحعلى شاه، قرن 13، فارسى، درباره پزشکى، چاپ شده.

689- مطب علوى خان، از بهاء الدوله علوى خان، قرن 14، چاپ هند در سال 1910 میلادى.

690- مطرح الانظار، از میرزا عبد الحسین فیلسوف الدوله، قرن 14، فارسى، درباره شرح حال پزشکان دوره‏هاى مختلف و فیلسوفان مناطق گوناگون مى‏باشد، در سه جلد و به ترتیب حروف الفبا، جلد اوّل آن در سال 1334 در تبریز به چاپ رسیده و جلد سوم آن درباره پزشکان معاصر او است.

691- مطلع الطب ناصرى، از میرزا ابو الحسن خان دکتر، قرن 13 و به نام ناصر الدین شاه، فارسى، درباره بیمارى‏هاى داخلى، چاپ سال 1300 در تهران.

692- معالجات، قرن 11، فارسى، پزشکى.

693- المعالجات البقراطیة، از حکیم ابو الحسن احمد طبرسى پزشک مخصوص رکن الدوله آل بویه، قرن 4.

694- المعالجات المؤدبة بالنسخ المجربة، از حکیم عبد العلیم نصر الّه خان خورجوى (شارح)، شرحى است بر رباعیات پزشکى یوسف یوسفى (قرن 10) که قبلا مذکور شد، چاپ هند.

695- معالجات مجمع الجوامع، از میر محمد حسین خان عقیلى از پزشکان سند، قرن 12.

696- معالجة الامراض، از سید احمد بن على حسینى اردستانى، قرن 11، درباره درمان بیمارى‏هاى بدن از سر تا پا.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 355

697- معالجه با آب، از ابراهیم خلیل، قرن 14، فارسى، ترجمه شده از زبان اروپائى به درخواست صمصام السلطنة.

698- معالم الشفاء، از امیر غیاث الدین منصور شیرازى، قرن 10، درباره پزشکى.

699- معجم ادباء الاطباء، از پزشک ادیب شیخ محمد خلیلى، قرن 14، عربى، چاپ شده.

700- معدن الشفاء، یا «طب اسکندرى»، از حکیم یهواه خان هندى، قرن 10، فارسى (ترجمه از سانسکریت)، درباره مطالب پزشکى و مطابقت طب یونانى با هندى، چاپ 1877 میلادى در هند، به زبان لاتین هم ترجمه شده.

701- معدن تجربیات، از حکیم محمد مهدى بن محمد جعفر، قرن 12، فارسى، داروها در آن بر طبق نظام الفبائى شرح داده شده است.

702- معرفة الامراض (شناخت بیمارى‏ها)، از اعلم الممالک میرزا على خان، قرن 14، فارسى، درباره پزشکى.

703- معرفة الجسم و النفس (شناخت جسم و روح)، از اسماعیلى.

704- معرفة الجنین (شناخت جنین)، از مسیح السلطنة تهرانى، فارسى، درباره جنین از زمان انعقاد نطفه تا ولادت.

705- معرفة السل (شناخت سل)، از صدیق الحکماء سید رضا، قرن 14؟ ترجمه‏اى است از زبان اروپائى به فارسى، چاپ سال 1319.

706- معرفة السموم، منسوب به بو على سینا، قرن 5، فارسى، درباره زهرها.

707- معرفة السموم، از فیلسوف الدوله میرزا عبد الحسین زنوزى، قرن 14، فارسى، درباره انواع سم‏ها و اثر آن‏ها، چاپ شده.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 356

708- معرفة السموم، یا «رسالة السمیّة»، از عماد الدین محمود شیرازى، قرن 10، فارسى.

709- معرفة الهیضة و الوباء، از میرزا محمد تقى ملک الاطباء حاج آقا بابا شیرازى، قرن 13، فارسى، چاپ قرن 13.

710- معرفت بدن و حفظ صحت، تحریر قرن 10، فارسى، درباره شناخت بدن و حفظ بهداشت و راه درمان و اعتدال مزاج.

711- معرفت نبض، یا «نبضیّة» یا «رگ‏شناسى» یا «دانش رگ»، از بو على سینا، قرن 5، فارسى، چاپ شده.

712- معرفت نبض، از محمد طاهر موسوى، تحریر قرن 13، فارسى.

713- معرفت نبض، احتمالا از عبد الصمد بن حسین شوشترى، تحریر قرن 13، فارسى.

714- معین الحیاة، فارسى، درباره پزشکى.

715- مغنى الطبیب، از ابو طالب شریف حسینى متولى آستان قدس و طبیب کریم خان زند، قرن 12، فارسى.

716- المغنى فى شرح الموجز، یا «موجز القانون»، از علاء الدین بن نفیس، قرن 8، عربى.

717- مفاتیح الشفاء، از محمد کاظم خوانسارى، قرن 14، فارسى، درباره پزشکى.

718- مفاخرة الطبیب و المنجم، از محمّد مؤمن شیرازى، قرن 12، درباره مناظره بین منجم و پزشک و پیروز شدن پزشک.

719- مفتاح الادویه ناصرى، از فیلسوف الدوله میرزا عبد الحسین زنوزى، با همکارى نظام الحکماء سید حسین خان کاشانى، قرن 14، درباره داروهاى ساده و ترکیبى یونانى و اروپایى، چاپ سال 1309 در تهران.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 357

720- مفتاح الامان، متن اصلى از گیوم آمبورژه دندان‏پزشک ناصر الدین شاه، ترجمه فارسى از على بن رضا نامه‏نگار براى ناصر الدین شاه، قرن 13، درباره دندان‏پزشکى.

721- مفتاح البیان ناصرى، به نام ناصر الدین شاه، فارسى، درباره پزشکى.

722- مفتاح الخزائن، از حاج زین العطار انصارى، قرن 8، درباره داروهاى ساده، بدل کردن و داروهاى ترکیبى.

723- مفتاح السلامة، از سید على بن محمد على حسینى میبدى مقیم کرمانشاه، قرن 14، فارسى، درباره بهداشت قبل از مراجعه به پزشک.

724- مفتاح الشفاء، از فیض اللّه عصاره شوشترى، قرن 11، فارسى، درباره داروها و دعاهاى مخصوص بیمارى‏ها، ترجمه‏اى از «طب الائمة (ع)» و «طب الرضا (ع)».

725- مفتاح الشفاء، از محمد حسین بن محمد جعفر بهبهانى، تحریر قرن 13، فارسى، درباره تدبیر براى حفظ و نگهدارى مسافرین و درمان بیمارى‏ها و گزیدگى‏ها.

726- مفتاح الشفاء، از میرزا محمد کاظم خوانسارى، تحریر قرن 13، فارسى، درباره تدبیر مسافرین و درمان بعضى از بیمارى‏ها.

727- مفتاح النجاة، از محمد صادق، تحریر قرن 14، فارسى، درباره بهداشت.

728- مفرح الروح و مفتح الفتوح، از میرزا فتح اللّه شوشترى، متخلص به کیمیایى، قرن 13، فارسى، درباره پزشکى زنان شامل: در بریدن ناف، کمک نمودن به باردارى، نگهدارى جنین و جلوگیرى از سقط آن، کمک در به دنیا آوردن و نگهدارى کودک.

729- مفرح القلوب، از محمد اکبر شاه ارزانى، قرن 12 هند، ترجمه و شرح «قانونچه» چغمینى (قرن 5)، که قبلا با شماره ردیف 474 به آن اشاره گردید، چاپ شده.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 358

730- مفرح القوام، یا «المرح القوامیة»، از میرزا قوام الدین محمد قزوینى، قرن 12، وى «قانونچه» چغمینى را در این کتاب به شعر درآورده، درباره: امور طبیعى، تشریح، احوال بدن، نبض، تدبیر تندرستان، بیمارى‏هاى سر، بیمارى‏هاى سینه، بیمارى‏هاى سایر اعضاء بدن، بیمارى‏هاى ظاهرى در بدن، میزان قوت خوراکى‏ها.

731- مفرح یاقوتى، از حکیم شاه ابو محمد پزشک شیرازى، قرن 11، فارسى؟، جهت شاه عباس صفوى.

732- مفرح یاقوتى، از عماد الدین محمود شیرازى، قرن 10، فارسى، درباره پزشکى.

733- المفردات، از حکیم سید علوى خان، و یا از بهاء الدوله، قرن 10، درباره پزشکى.

734- مفردات الطب، از سید ربیع مختارى، مشهور به محمّد صالح، قرن 12.

735- مفردات معصومى، یا «مفردات صحت» یا «مفردات نامى»، از میر معصوم متخلص به نامى، قرن 11، فارسى، درباره بیمارى‏ها، تب‏ها، درمان بیمارى‏هاى ظاهرى، گزیدگى و غیره.

736- مفردات ناصرى، از حکیم ناصر على هندى، فارسى، پزشکى، چاپ شده.

737- المفردات و المرکبات، تحریر قرن 11، فارسى، درباره: 1- مفردات: حبوبات، گوشت و ماهى و شیر، میوه‏ها، سبزیجات، مفردات از هر جنس 2- مرکبات: نوشیدنى‏ها و پختنى‏هاى ترکیب شده، قرص‏ها، تنقیه، روغن‏ها و مرهم‏ها و داروهاى چشم.

738- المفردة الطبیة، از شیخ مهذّب الدّین احمد، قرن 11.

739- المفرق بین الهیضة و الوباء، از ملک الاطباء حاج آقا بابا شیرازى، قرن 13، فارسى، چاپ قرن 13.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 359

740- المفید، تحریر قرن 11، فارسى، درباره پزشکى.

741- مفید الخاص، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، درباره: خواص داروها، درمان‏ها، طب جوارح، شناخت سم‏ها در غذا یا نوشیدنى یا لباس با نگاه‏کردن و لمس نمودن و خوردن و چشیدن، درمان سم مار و عقرب و دور کردن حشرات موذى، و همچنین دانش فراست، دام‏پزشکى، کشاورزى، کاشت سبزیجات و گیاهان خوش‏بو و صید و شکار حیوانات خشکى و دریایى.

742- المفید فى الطب، از داود انطاکى، قرن 10، عربى.

743- المفید فى الطب، از على افضل بن محمد امین قزوینى، متخلص به قاطع، قرن 11، عربى.

744- مقاصد حکمیّة، از حکیم اوراد حسین هندى، فارسى، درباره پزشکى، چاپ شده.

745- مقالات الحکمیة، از سید على اکبر لکهنوى، قرن 14، درباره پزشکى.

746- المقالة النوریة فى شرح الرسالة الکافوریة، از حکیم محمد ولى، قرن 13.

747- مقالة فى الطب، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى.

748- مقالة فى المسهلات، از بو على سینا، قرن 5.

749- مقالة فى علاج الحزن، از احمد بن محمد بن مسکویه رازى، قرن 5، عربى، چاپ 1911 در بیروت.

750- مقالة فى قول ابى على بن سینا: «ان الحرارة فى الرطب سوادا و فى ضده بیاضا و البرودة بالعکس»، از خواجه نصیر الدین طوسى، قرن 7، عربى.

751- مقالة فى معالجة الاطفال، از بو على سینا، قرن 5، به شعر است.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 360

752- المقامات الطبیة، از شیخ نصر اله زنجانى.

753- منافع افضلیة، از على افضل قزوینى، یا «قاطع»، نام دیگر آن: «قربادین قاطع» است، قرن 11، فارسى، درباره پزشکى و طب الائمة (ع).

754- منافع الاغذیه، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، درباره ضررهاى غذاها و روش دفع آن، و قاعده کلى مربوط به خوردن و آشامیدن.

755- منافع الناس، از یحیى بن سعد طبیب، تحریر قرن 9، فارسى.

756- منافع و مضار خوردنى‏ها و نوشیدنى‏ها، از خواجه رشید الدین اوتاجى، جهت ارغون خان، قرن 7، فارسى.

757- مناهل الانظار، از محمد بن عبد الّه لارى، براى محمود شاه بایقرا سلطان گجرات، قرن 9، درباره پزشکى، مقاله اول آن الفبایى است.

758- منبع الحیاة، از محمد مهدى بن شاه کرم، تحریر قرن 13، درباره: دانش پزشکى نظرى، چاره‏اندیشى براى تندرستان (بهداشت)، داروهاى ساده و ترکیبى و صفات آنها، داروهاى ساده به ترتیب الفبا، داروهاى ترکیبى، درمان بیمارى‏ها بدون مراجعه به پزشک، و درمان سم‏ها و گزیدگى.

759- المنتخبات من طب حکیم رشدى، وقف سال 1166، فارسى.

760- منتخب الشفائیه، اصل کتاب از شلمیر فلمنکى معلم دار الفنون در زمان ناصر الدین شاه، ترجمه عبد الکریم یزدى تهرانى، قرن 13، فارسى، درباره شناخت بیمارى‏ها، چاپ قرن 13.

761- منتخب العلاج، از امیر حسن خان قاجار، تحریر قرن 13.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 361

762- منتخب تذکرة الکحالین (گزیده زندگى‏نامه چشم‏پزشکان)، احتمالا اصل کتاب از على بن عیسى (قرن 4) مى‏باشد، فارسى.

763- منتخب دفع مضار الاغذیه، اصل آن از بو على سینا (قرن 5) مى‏باشد، اما منتخب با ترجمه فارسى از ابو المظفر محمد بن مستنصر هروى است، قرن 7.

764- منتخب ذخیره خوارزمشاهى، اصل کتاب و منتخب از سید اسماعیل جرجانى است، نام این منتخب «خفى علایى» یا «الخفیة العلائیة» مى‏باشد، قرن 6، فارسى؟.

765- منتخب ذخیره خوارزمشاهى، اصل از سید اسماعیل جرجانى، قرن 6، فارسى، درباره معجون‏ها و داروهاى کوبیده شده و داروى چشم و ... مى‏باشد.

766- منتخب عمده، یا «سلم الدرجات»، از حکیم احمد اللّه هندى، تحریر قرن 13، درباره خاصیت داروها از جهت گرمى، سردى، رطوبت و خشکى.

767- منتخب فصول بقراط، پزشکى.

768- منتخب کفایة منصورى، قرن 10، فارسى، درباره: پزشکى نظرى، پزشکى عملى و داروهاى ساده.

769- منتخب هدیة الملوک، اصل از ابن فقیه اصفهانى، و منتخب فارسى از شریف محمد حسن یزدى، درباره داروها و نسخه‏هاى پزشکى.

770- منجیة العباد عن بلایا البلاد، از شیخ على استرابادى تهرانى، قرن 14، درباره وبا و طاعون.

771- المنصورى، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى، درباره پزشکى.

772- منظومه باه‏نامه، از حکیم ابو على، قرن 6، فارسى، درباره ضعف قواى جنسى، به شعر.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 362

773- منظومه برزونامه، از عطائى، تحریر قرن 12، فارسى، درباره پزشکى، به شعر.

774- منظومه تجربه‏نامه، از ابن سیفى، قرن 10، فارسى، درباره پزشکى، به شعر.

775- منظومه جواهر المقال، از على بن محمد، قرن 12، فارسى، درباره پزشکى، به شعر.

776- منظومه در تشریح، یا «تشریح خجندى» تحریر قرن 9، فارسى، به شعر.

777- منظومه زبدة العلاج، از احمد استادى مکّى طبسى، به نام سلطان سلیمان خان عثمانى، قرن 10، فارسى، به شعر.

778- منظومه صدیق، قرن 11، فارسى، درباره پزشکى، به شعر.

779- منظومة فى التشریح، از فریب اصفهانى، میرزا عبد الغفار پزشک، معاصر مؤلف «مجمع الفصحاء»، به شعر.

780- منظومة فى الطب، از شیخ ابو على حکیم، قرن 6، فارسى، به شعر.

781- منظومة فى الطب، از بو على سینا، قرن 5، به شعر، ترجمه فارسى از عادل شیرازى، تحریر قرن 13.

782- منظومة فى الطب، از حکیم الدین صوفى، متخلص به «عارف» معاصر سلطان ابراهیم خان، تحریر قرن 12، ترجمه فارسى بخشى از اشعار بو على سینا.

783- منظومة فى الطب، از سید محمد تقى حسینى قزوینى، قرن 13، عربى.

784- منظومة فى الطب، از سید مهدى شهرستانى، قرن 14، درباره بیمارى‏هاى اعضاء و درمان آنها.

785- منظومة فى الطب، از یوسف بن محمد هروى (یوسفى هروى)، قرن 10.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 363

786- منظومة فى معرفة الجنین و تکوین الانسان (منظومه‏اى درباره شناخت جنین و به وجود آمدن انسان)، تحریر قرن 9.

787- منظومة کفایة المرتاض فى علم الابوال و الانباض، تحریر ترجمه فارسى قرن 12، درباره پزشکى.

788- منظومه متمم، تحریر قرن 11، درباره طبیعت و مزاج خوردنى‏ها و دانش داروها.

789- منظومه نظام صحت، از على بن محمد بنّا پناهى، قرن 9، عربى، درباره پزشکى.

790- منفعت و مضرت مأکولات، تحریر قرن 10، فارسى، به شعر.

791- من لا یحضره الطبیب (کسى که به پزشک دست‏رسى ندارد)، از زکریاى رازى، قرن 4، عربى.

792- من لا یحضره المتطبب، درباره درمان بیمارى‏ها و نیز دعاهاى مأثوره جهت دفع بیمارى.

793- منهاج الادویة و تحفة المؤمنین.

794- منهاج البیان فى ما یستعمله الانسان، از ابو الحسن یحیى بن عیسى بن على بن جزله بغدادى، قرن 5، عربى (مؤلف ابتدا مسیحى بوده و سپس مسلمان مى‏شود).

795- منهاج البیان فى ... ترجمه قسمت آخر کتاب ردیف 794 به فارسى، تحریر قرن 10 یا 11.

796- منهاج البیان فى ما یستعمله الانسان، متن از ابن جزله بغدادى (ردیف 794)، ترجمه فارسى از رضى الدین پزشک، تحریر قرن 7، درباره خوردنى‏ها و نوشیدنى‏ها و داروهاى ساده و ترکیبى و به ترتیب حروف الفبایى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 364

797- منهاج المبتدین، از سید محمد ابراهیم حسینى پزشک، قرن 11، فارسى، داراى 42 فصل و یک خاتمه است که در هر فصل داروهاى مناسب براى بیمارى خاصى مثل کلیه و قلب و غیره را بیان مى‏کند.

798- المنهج فى الطب، از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى.

799- منیة اللبیب فى مناظرة المنجم و الطبیب، از محمد مؤمن شیرازى، قرن 12، عربى، مفاخره طبیب و منجم است که قبلا با عنوان: «مفاخرة الطبیب و المنجم» به آن اشاره گردید.

800- موجز عظیم النفع، ترجمه فارسى کتاب: «تدارک الخطاء الواقع فى تدبیر طبى» از بو على سینا، قرن 5، چاپ هند.

801- الموجز فى الطب، مختصر کتاب «قانون» بو على سینا، از ابن نفیس قرشى، قرن 7، عربى.

802- الموجز فى الطب، ترجمه فارسى از عباس بن محمد کاظم، مشهور به آقا کوچک، قرن 13.

803- الموجز فى شرح القانون الملغز، یعنى «لغز القانون» شیخ بهایى، از میرزا محمد همدانى، قرن 13، درباره پزشکى و هیأت و نجوم و غیره.

804- موجز کمى، تحریر قرن 11، درباره پزشکى.

805- المولودیة فى حقیقة الولادة، از على محمد پزشک اصفهانى و به نام ناصر الدین شاه، قرن 14، فارسى، درباره پزشکى و مامایى.

806- مومیائى، از حکیم نظام الدین احمد گیلانى ساکن هند، قرن 11، فارسى، در مورد صفات مومیائى و خواص آن.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 365

807- مومیائى، متن اصلى یونانى بوده که به عربى ترجمه شده و سپس توسط ابو الحسین بن هادى شیرازى به فارسى ترجمه شده، تحریر قرن 12.

808- میزان الطب، از محمد ارزانى پزشک، مشهور به محمد اکبر، قرن 12، هند، فارسى، درباره داروها و غذاها و بیمارى‏ها و درمان آنها و غیره، چاپ هند.

809- میزان الطبایع القطبشاهیة، از تقى الدین محمد بن صدر الدین على فارسى، جهت سلطان محمد قطب شاه، قرن 11 هند، درباره معاجین.

810- میزان المقادیر، از میرزا قاضى یزدى، قرن 11، درباره مقدارهاى شرعى و میزان‏هاى پزشکى.

811- ناصر المعالجین، از حکیم ناصر على غیاث پورى هندى، فارسى، درباره پزشکى، چاپ هند.

812- ناصر الملوک، از میرزا ابو القاسم نائینى (سلطان الحکما)، قرن 14، درباره پزشکى، چاپ شده.

813- ناموس طب، اصل آن از بقراط، ترجمه فارسى همراه با ترجمه سفارش بقراط و شرح حال او.

814- نامه احمدى، یا «الاسلام و حفظ الصحة»، از دکتر امیر اعلم آشورى، قرن 14، فارسى، چاپ سال 1332 در زمان احمد شاه.

815- النبضیة، از یوسف بن محمد بن یوسف، قرن 10، فارسى، چاپ شده، به شعر.

816- نتایج الحکمة فى کشف الغمة، از مهدى بن خلیل شهرستانى، قرن 14، درباره درمان بیمارى وبا.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 366

817- نجاة الاطباء، از میرزا محمد کاظم (ملک الاطباء)، اواخر قرن 13، درباره درمان اعضاء.

818- نجم اللئالى، از رکن الدین قمى، قرن 11، درباره پزشکى.

819- النجیبیات، از نجیب الدین سمرقندى، قرن 7، عربى، درباره پزشکى و داروسازى بوده و در شش قسمت مى‏باشد (که قبلا به هریک جداگانه اشاره شده است).

820- نزهة الابدان، یا «طبّ ولى»، از ولى بلوچ، فارسى.

821- نزهة الاذهان، از داود انطاکى، قرن 10، عربى، پزشکى.

822- النزهة المبهجة فى تشحیذ الاذهان و تعدیل الافرجة، از داود انطاکى، قرن 10، عربى، چاپ قرن 13 قاهره.

823- نزهة الملوک، از امین الدوله پزشک، جهت ارغون خان، قرن 7، فارسى، درباره خاصیت غذاها.

824- نسخه‏هاى مجرب، از محمد على، قرن 11، فارسى، درباره پزشکى و بهداشت.

825- نسیان و اسباب و علامات و علاج آن، قرن 9، فارسى، درباره فراموشى از نظر پزشکى.

826- نصائح طبیة، منسوب به بو على سینا، قرن 8، عربى، به شعر.

827- نظام صحت، از على بن محمد بناء پناهى، قرن 9، پزشکى، به شعر.

828- النفس، یا «رسالة فى الطب» از بو على سینا، قرن 5، درباره شناخت نفس از جهت پزشکى.

829- نوادر البیان و تحفة البهادر، از شمس الدین محمد بن قاضى، قرن 7، دائرة المعارفى است فارسى در علوم مختلف و نیز پزشکى.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 367

830- نوادر الطب، از محمد بن على بن بابویه الصدوق، قرن 4، عربى؟

831- نور العیون، از ابو الروح محمد بن منصور (زرین‏دست)، قرن 5، فارسى، درباره چشم‏پزشکى و حفظ سلامت چشم.

832- نهایة الطب، از عبد الّه بن محمد باقر موسوى دزفولى، متخلص به «داعى» و ملقب به «کاشف»، درباره پزشکى.

833- الوافیة، شرح فارسى قانونچه، درباره پزشکى.

834- الوباء و الطاعون و علائمها و علاجهما، از میرزا حسن شیروانى، تحریر قرن 14، درباره بیمارى وبا و طاعون و علائم و درمان آنها.

835- الوباء و علائمها و علاجها، اصل آن از سید شرف الدین على است و ترجمه عربى کتاب «قانون العلاج» مى‏باشد که توسط سید محمود مرعشى در قرن 14 انجام شده است.

836- الوبائیة، از شاطر رجب خراسانى، قرن 14، منظومه‏اى است به فارسى در توصیف وباى عمومى سال 1309 در ایران، چاپ سال 1311.

837- الوبائیة، از میرزا محمد، فارسى، درباره درمان بیمارى وبا، چاپ سال 1285.

838- الوجیزة النیریة، از میرزا اسماعیل خان قوام الحکماء پزشک، درباره مغناطیس حیوانى، چاپ 1332 در مشهد.

839- وسیلة الشفاء، از فرزند محمد باقر، محمد صالح رضوى، قرن 11، فارسى، درباره داروهاى روایت شده از معصومین (ع) یا به تجربه پزشکان رسیده و دعاها براى بیمارى‏ها.

بررسى متون طب شیعه در تاریخ پزشکى، ص: 368

840- وصیتنامه بقراط، ترجمه فارسى مختصرى است از «ترتیب الطب».

841- وعد منجز، از ملا محمد تقى نورى، قرن 13، فارسى، درباره پزشکى.

842- هدیة الاطباء، از حکیم مظفر حسین هندى، چاپ قرن 13 در هند.

843- هدیة الملوک، یا «هدایة الملوک»، از ابن فقیه اصفهانى، ترجمه فارسى «الباه» رازى و غیره.

844- هدیه سلیمانى، از محمد مهدى قمى، قرن 11، ترجمه فارسى «رسالة الذهبیة» به نام شاه سلیمان صفوى.

845- یادگار، یا «یادگار طب»، از سید اسماعیل جرجانى، قرن 6، فارسى، درباره پزشکى.

846- یادگار رضائى، یا «تذکرة الهند» از حکیم رضا على خان هندى، قرن 13 هند، فارسى، درباره پزشکى، چاپ هند.

847- یادنامه سنجرى، فارسى، درباره پزشکى.

848- ینبوع، از عماد الدین محمود شیرازى، پزشک شاه اسماعیل صفوى، قرن 10، فارسى، درباره پزشکى.

849- ینبوع الطب، از شرف الدین حسن شیرازى، پدر نجیب الدین عبد الّه پزشک مخصوص شاه طهماسب و قطب شاه دکنى، قرن 10، فارسى.

850- یوسفیه، یا «فوائد الاخیار»، یا «فوائد»، از یوسف بن محمد بن یوسف، قرن 10، فارسى، درباره پزشکى، به شعر.